Ҳозирги дунёда ташвишли бузилишлар кўп тарқалаётган муаммога айланмоқда. Кўпинча «ташвиш» тушунчаси билан учрашамиз, аммо унинг аниқ маъносини ва унинг оқибатларини тўлиқ тушунмаймиз.
Ташвишли бузилишлар нима?
Ташвишли бузилиш — бу ташвиш шунчалик кучли ва узоқ давом этадиган ҳолатки, у кундалик ҳаётга халал бера бошлайди. Бу фақат вақтинчалик стресс эмас, балки узоқ давом этадиган бехотирлик ҳисси бўлиб, кўпинча аниқ сабабларсиз пайдо бўлади. Ташвишли бузилиш нафақат эмоционал, балки жисмоний ҳолатни ҳам ўз ичига олади, масалан, юракнинг тез уриши, терлаш ва бош айланиши каби белгилар билан намоён бўлади.
Ташвишли бузилишларнинг асосий турлари:
Ташвишли бузилишлар ҳаёт сифатини сезиларли даражада пасайтиради. Улар ижтимоий изоляцияга, уйқусизликка, иш қобилиятининг пасайишига ва жисмоний касалликларни ривожланишига олиб келиши мумкин.
Ташвишли бузилишлар билан қандай курашиш мумкин?
Биринчидан, муаммони тан олиш ва профессионал ёрдам сўраш муҳимдир. Ташвишли бузилишни аниқлаш ва диагноз қўйиш учун шифокорга мурожаат қилиш керак. Когнитив-бихевиораль терапия (КБТ) энг самарали даволаш усулларидан бири сифатида тан олинган. Шунга қўшимча, нафас олиш техникаси ва жисмоний фаолият ҳам ташвишни бошқаришда муҳим аҳамият касб этади. Муаммони ўзингизга қолдирмасдан, мутахассислардан ва яқинларингиздан ёрдам сўраш зарур.
Ташвишли бузилишлар нима?
Ташвишли бузилиш — бу ташвиш шунчалик кучли ва узоқ давом этадиган ҳолатки, у кундалик ҳаётга халал бера бошлайди. Бу фақат вақтинчалик стресс эмас, балки узоқ давом этадиган бехотирлик ҳисси бўлиб, кўпинча аниқ сабабларсиз пайдо бўлади. Ташвишли бузилиш нафақат эмоционал, балки жисмоний ҳолатни ҳам ўз ичига олади, масалан, юракнинг тез уриши, терлаш ва бош айланиши каби белгилар билан намоён бўлади.
Ташвишли бузилишларнинг асосий турлари:
- Генерализланган ташвишли бузилиш (ГТБ) — турли ҳодисалар ва вазиятлар ҳақида узоқ давом этадиган ташвиш. Бу ҳолат тинчланишнинг имкони йўқлиги ва ҳар доим энг ёмон нарсани кутувчи ҳолат билан характерланади.
- Ижтимоий ташвишли бузилиш — одамлар олдидаги вазиятларда юқори баҳолашдан қўрқиш. Бу омма олдида нутқ сўзлашдан ёки нотаниш одамлар билан мулоқот қилишдан қўрқиш орқали намоён бўлиши мумкин.
- Паник бузилиши — тўсатдан ва кучли паника ҳужумлари, юракнинг тез уриши, ҳаво етишмаслиги ҳисси каби жисмоний белгилари билан бирга келади.
- Фобиялар — муайян объектлар ёки вазиятлардан келиб чиққан иррационал қўрқувлар, масалан, самолётдан, сувдан ёки тор жойлардан қўрқиш.
- Ташвиш-депрессив бузилиш — ташвиш ва депрессия белгилари бир вақтда учрайдиган ҳолат, бу ўз-ўзидан ташвишли ва руҳий ҳолатнинг ёмонлашишига олиб келади.
Ташвишли бузилишлар ҳаёт сифатини сезиларли даражада пасайтиради. Улар ижтимоий изоляцияга, уйқусизликка, иш қобилиятининг пасайишига ва жисмоний касалликларни ривожланишига олиб келиши мумкин.
Ташвишли бузилишлар билан қандай курашиш мумкин?
Биринчидан, муаммони тан олиш ва профессионал ёрдам сўраш муҳимдир. Ташвишли бузилишни аниқлаш ва диагноз қўйиш учун шифокорга мурожаат қилиш керак. Когнитив-бихевиораль терапия (КБТ) энг самарали даволаш усулларидан бири сифатида тан олинган. Шунга қўшимча, нафас олиш техникаси ва жисмоний фаолият ҳам ташвишни бошқаришда муҳим аҳамият касб этади. Муаммони ўзингизга қолдирмасдан, мутахассислардан ва яқинларингиздан ёрдам сўраш зарур.
