Zamonaviy dunyoda tashvish – bu kam uchraydigan holat emas, balki kundalik hayotning ajralmas qismiga aylangan. Hayotning tezlashishi, ko‘payib borayotgan majburiyatlar va o‘sib borayotgan noaniqlik darajasi odamlarni yanada ko‘proq tashvishga solmoqda. Shu bilan birga, atrofimizdagi “hushyorlik va balans” tushunchalari ko‘plab muammolarni keltirib chiqaradi: “Boshqalar muvaffaqiyatga erishmoqda, lekin men bunga erisha olmayapman!”.
Tashvish inson ongini egallaganda, uni nazorat qilishga urinishlar ko‘pincha vaziyatni yanada og‘irlashtiradi. Ammo bu holatni boshqarishning bir qancha samarali usullari mavjud:
Tashvish qondagi kortizol darajasini oshiradi va bu o‘z navbatida jinsiy maylni (libidoni) susaytiradi. Erkaklarda va ayollarda jinsiy muvaffaqiyatsizlik qo‘rquvi sindromi paydo bo‘lishi mumkin. Tashvish darajasi yuqori bo‘lgan vaqtda o‘z tanasidan nimani kutish kerakligi haqidagi qattiq umidlar paydo bo‘ladi: qanday qilib zavqlanish va zavq berish kerakligi haqida tasavvurlar shakllanadi. Ammo bu o‘ta aniq umidlar vaziyatni yanada murakkablashtirishi mumkin.
Erkaklarda bu holat erektsiya bilan bog‘liq muammolar yoki orgazmga erishish qiyinchiliklari orqali namoyon bo‘lishi mumkin. Ayollarda esa qo‘zg‘alish va orgazmga erishish jarayonlari qiyinlashishi mumkin.
Nima qilish mumkin?
Tashvish inson ongini egallaganda, uni nazorat qilishga urinishlar ko‘pincha vaziyatni yanada og‘irlashtiradi. Ammo bu holatni boshqarishning bir qancha samarali usullari mavjud:
- Meditatsiya va hushyorlik texnikalarini o‘zlashtirish:Tashvishli o‘ylar faqat o‘ylar ekanligini anglashga o‘rganish kerak. Bu o‘ylarni nazorat qilishga urinmasdan, ularni qabul qilish ko‘nikmasini shakllantirish lozim. Bu ko‘nikmani hushyorlik mashqlari orqali rivojlantirish mumkin, masalan, nafas olishga, tananing holatiga yoki undagi his-tuyg‘ulariga e’tibor qaratish orqali.
- Tashvish kundaligini yuritish:O‘zingizdagi tashvishli o‘ylarni kuzatib boring. Ularni nima qo‘zg‘atadi, qanday omillar tashvishni kuchaytiradi yoki yengillashtiradi? Shuningdek, qachon tashvish his qilinmaydi (agar shunday holatlar mavjud bo‘lsa). Bu jarayonga ilmiy qiziqish bilan yondashing.
Tashvish qondagi kortizol darajasini oshiradi va bu o‘z navbatida jinsiy maylni (libidoni) susaytiradi. Erkaklarda va ayollarda jinsiy muvaffaqiyatsizlik qo‘rquvi sindromi paydo bo‘lishi mumkin. Tashvish darajasi yuqori bo‘lgan vaqtda o‘z tanasidan nimani kutish kerakligi haqidagi qattiq umidlar paydo bo‘ladi: qanday qilib zavqlanish va zavq berish kerakligi haqida tasavvurlar shakllanadi. Ammo bu o‘ta aniq umidlar vaziyatni yanada murakkablashtirishi mumkin.
Erkaklarda bu holat erektsiya bilan bog‘liq muammolar yoki orgazmga erishish qiyinchiliklari orqali namoyon bo‘lishi mumkin. Ayollarda esa qo‘zg‘alish va orgazmga erishish jarayonlari qiyinlashishi mumkin.
Nima qilish mumkin?
- Avvalo, “men qanday bo‘lishim kerak” degan qarashlar ustida ishlash kerak.
- Keyin esa kognitiv-behavoral terapiya (KBT) orqali tashvish bilan ishlash mumkin.
- So‘ngra, o‘z-o‘ziga talabchanlik darajasini kamaytirish va o‘z-o‘zini hamda sherikni tushunish uchun bilim olish va savodxonlikni oshirish muhim ahamiyatga ega.