Боланинг психикаси – гу́бкага ўхшайди, у атрофда содир бўлаётган ҳамма нарсани, яхши ёки ёмон бўлсин, ўзида сақлайди. Бугунги кундаги энг жиддий муаммолардан бири болаларнинг телефонлардаги ўйинлардан ҳаддан ташқари таъсирланиши бўлиб, бу ҳолат болани воқеликдан узоқлаштириб, уни экрандаги ҳаяжонли воқеаларга боғлайди.
Болалар қандай қилиб виртуал оламга қопқонда қолади?
Болалар кўп вақт телефонлар билан ўйнашни яхши кўрадилар. Улар ёрқин ва динамик виртуал дунёга шунчалик чуқур кириб кетадиларки, у ердаги воқеаларга кўпроқ аҳамият берадилар. Бунда реал ҳаётдаги ҳаяжон ва қизиқиш ўрнини виртуал олам эгаллайди. Бола виртуал оламда керакли ҳис қилиш ва у ердаги ҳодисаларни бошқариш имкониятини қўлга киритади, бу эса унга жуда ҳам ёқади.
Нима қилиш мумкин? Қандай ёрдам бериш керак?
1. Вақтни чеклаш:Биринчи қадам болани телефон ўйинларида ўтказадиган вақтини чеклашдир. Бу жараённи аста-секинлик билан амалга ошириш муҳим, чунки тезлик билан чеклаш кўпинча агрессия ва муаммоларга олиб келади. Телефонни олиб қўйишнинг ўрнига, болага бошқа қизиқарли ва фойдали фаолиятларни таклиф қилиш лозим.
2. Тенгдошлари билан алоқа ўрнатиш:Телефонлар болалар учун реал ҳаётдаги мулоқотни алмаштириши мумкин. Болаларга ўртоқлари билан жонли мулоқот қилиш имкониятини яратиш муҳим. Масалан, болани кўчага чиқариш, ўртоқларини уйга чақириш ёки жамоа ўйинларига таклиф қилиш.
3. Жисмоний фаолият:Телефондаги ўйинлар боланинг ақлини юқори даражада ишлашига сабаб бўлади, лекин танаси ҳаракатсиз қолади. Жисмоний фаолият болага ақл ва танасини мувозанатга келтиришга ёрдам беради. Бу фаолият ҳар қандай бўлиши мумкин: сайр қилиш, спорт билан шуғулланиш ёки ҳатто уй йиғиштириш ҳам фойдали.
4. Янги қизиқишлар топиш:Болаларга қизиқувчан ва уларни ҳаяжонлантирувчи машғулотларни топиш муҳимдир. Спорт секциялар, ижодий тўгараклар ёки бошқа ҳоббилар болага телефондан ташқаридаги дунёда қизиқишлар топишга ёрдам беради. Бу қизиқишлар боланинг эътиборини телефондан чалғитади.
5. Ота-оналарнинг фаол иштироки:Контроль қилиш билан бир қаторда, ота-оналар болалар билан биргаликда вақт ўтказишлари, улар учун яхши намуна бўлишлари керак. Биргаликда саёҳатлар, ўйинлар ва табиатни ўрганиш каби фаолиятлар оилавий алоқаларни мустаҳкамлайди ва болага реал ҳаётнинг қадрини тушунишга ёрдам беради.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, болаларни телефон қапқонидан қутқариш мумкин. Бу жараёнда ота-оналарнинг иштироки жуда муҳим бўлиб, улар болага ҳаётнинг гўзаллигини ва воқеликнинг хилма-хиллигини кўрсатишлари керак. Шу орқали болаларнинг диққати ҳақиқий ҳаётга қайтиши мумкин.
Болалар қандай қилиб виртуал оламга қопқонда қолади?
Болалар кўп вақт телефонлар билан ўйнашни яхши кўрадилар. Улар ёрқин ва динамик виртуал дунёга шунчалик чуқур кириб кетадиларки, у ердаги воқеаларга кўпроқ аҳамият берадилар. Бунда реал ҳаётдаги ҳаяжон ва қизиқиш ўрнини виртуал олам эгаллайди. Бола виртуал оламда керакли ҳис қилиш ва у ердаги ҳодисаларни бошқариш имкониятини қўлга киритади, бу эса унга жуда ҳам ёқади.
Нима қилиш мумкин? Қандай ёрдам бериш керак?
1. Вақтни чеклаш:Биринчи қадам болани телефон ўйинларида ўтказадиган вақтини чеклашдир. Бу жараённи аста-секинлик билан амалга ошириш муҳим, чунки тезлик билан чеклаш кўпинча агрессия ва муаммоларга олиб келади. Телефонни олиб қўйишнинг ўрнига, болага бошқа қизиқарли ва фойдали фаолиятларни таклиф қилиш лозим.
2. Тенгдошлари билан алоқа ўрнатиш:Телефонлар болалар учун реал ҳаётдаги мулоқотни алмаштириши мумкин. Болаларга ўртоқлари билан жонли мулоқот қилиш имкониятини яратиш муҳим. Масалан, болани кўчага чиқариш, ўртоқларини уйга чақириш ёки жамоа ўйинларига таклиф қилиш.
3. Жисмоний фаолият:Телефондаги ўйинлар боланинг ақлини юқори даражада ишлашига сабаб бўлади, лекин танаси ҳаракатсиз қолади. Жисмоний фаолият болага ақл ва танасини мувозанатга келтиришга ёрдам беради. Бу фаолият ҳар қандай бўлиши мумкин: сайр қилиш, спорт билан шуғулланиш ёки ҳатто уй йиғиштириш ҳам фойдали.
4. Янги қизиқишлар топиш:Болаларга қизиқувчан ва уларни ҳаяжонлантирувчи машғулотларни топиш муҳимдир. Спорт секциялар, ижодий тўгараклар ёки бошқа ҳоббилар болага телефондан ташқаридаги дунёда қизиқишлар топишга ёрдам беради. Бу қизиқишлар боланинг эътиборини телефондан чалғитади.
5. Ота-оналарнинг фаол иштироки:Контроль қилиш билан бир қаторда, ота-оналар болалар билан биргаликда вақт ўтказишлари, улар учун яхши намуна бўлишлари керак. Биргаликда саёҳатлар, ўйинлар ва табиатни ўрганиш каби фаолиятлар оилавий алоқаларни мустаҳкамлайди ва болага реал ҳаётнинг қадрини тушунишга ёрдам беради.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, болаларни телефон қапқонидан қутқариш мумкин. Бу жараёнда ота-оналарнинг иштироки жуда муҳим бўлиб, улар болага ҳаётнинг гўзаллигини ва воқеликнинг хилма-хиллигини кўрсатишлари керак. Шу орқали болаларнинг диққати ҳақиқий ҳаётга қайтиши мумкин.