Албатта, томоқни чайиш депрессиядан тўлиқ қутқармайди, лекин ёрдамчи терапия билан биргаликда бу усул фойда беради. Томоқни чайиш вақтида овоз пайчаларининг вибрацияси блуждающий нервни рағбатлантиради, у эса парасимпатик тизимни (бўшашиш тизими) фаоллаштиради. Бу исботланган ҳақиқат.
Депрессия – бу психологик саломатликнинг бузилиши бўлиб, тўғридан-тўғри нерв тизими реакциясининг тугаб қолиши билан боғлиқ. Стресс нерв тизимини ҳам, организмнинг бошқа барча тизимларини ҳам тугатади.
Стресс реакциялари ҳақида мен батафсил олдинги мақоламда ёзганман. Нерв тизими тўлиқ дам олмас экан, стрессдан доимий ҳолатда бўлиш организмни аста-секин тугатиб юборади. Биз шунчалик фаол ҳаёт тарзини олиб боришга ўрганиб қолганмизки, дам олишни ҳам тўғри уддалай олмаймиз. Лекин нерв тизими учун ҳақиқий дам олиш жуда зарур, шундагина организм барча тизимлари билан тўлиқ тикланади. Бу дам олиш ижтимоий тармоқларсиз, видео томошасиз ва ҳатто китоб ўқишсиз бўлиши лозим.
Томоқни чайиш ва бўшашиш жараёнини қўзғатиш қандай ишлайди?
Бизнинг нерв тизимимиз икки қисмдан иборат: марказий ва периферик.
Марказий нерв тизими – бу бош мия ва орқа мия. Периферик эса автоном ва соматик нерв тизимларидан иборат. Бизга автоном нерв тизими қизиқ: бу ерда газ – симпатик нерв тизими ва тормоз – парасимпатик нерв тизими бор. Стрессга марказий нерв тизими амигдала орқали жавоб қайтаради ва гипофиз орқали гипоталамусга сигнал юборади, у эса буйрак устки безларига адреналин ва кортизол ишлаб чиқаришни бошлайди. Бу гормонлар симпатик тизимни фаоллаштиради: мушаклар тортилган, юрак тезроқ ура бошлайди ва нафас олиш тезлашади. Бу ҳолатда тана душмандан қочиш учун барча кучларни сафарбар қилади, кортизол эса бизга куч беради.
Бу жараённи сустлатиш учун парасимпатик тизим фаоллашиши керак, у бўшашиш ва стресс гормонларини қайта ишлаш учун жавобгар. Парасимпатик тизимни нафас олиш цикли ва блуждающий нервнинг рағбатланиши орқали фаоллаштириш мумкин. Блуждающий нерв миядан қорин бўшлиғигача бориб, томоқдаги овоз пайчалари яқинида ўралиб туради.
Нега томоқни чайиш, қўшиқ айтиш ёки ғазабланиб бақириш салбий туйғуларни енгишга ёрдам беради?
Бу ерда сизга ғазабни енгиш техникаси келтирилган:
Агар кортизол тўлиқ чиқариб ташланмаса, организм симпатик тизимни яна фаоллаштиришга ва организмни яна стресс ҳолатига туширишга ҳаракат қилади. Агар стресс тўлиқ ёритилмаса, биз хроник стресс ҳолатига тушамиз, бу эса ёнғин ҳолатига ва депрессияга олиб келади.
Депрессия – бу психологик саломатликнинг бузилиши бўлиб, тўғридан-тўғри нерв тизими реакциясининг тугаб қолиши билан боғлиқ. Стресс нерв тизимини ҳам, организмнинг бошқа барча тизимларини ҳам тугатади.
Стресс реакциялари ҳақида мен батафсил олдинги мақоламда ёзганман. Нерв тизими тўлиқ дам олмас экан, стрессдан доимий ҳолатда бўлиш организмни аста-секин тугатиб юборади. Биз шунчалик фаол ҳаёт тарзини олиб боришга ўрганиб қолганмизки, дам олишни ҳам тўғри уддалай олмаймиз. Лекин нерв тизими учун ҳақиқий дам олиш жуда зарур, шундагина организм барча тизимлари билан тўлиқ тикланади. Бу дам олиш ижтимоий тармоқларсиз, видео томошасиз ва ҳатто китоб ўқишсиз бўлиши лозим.
Томоқни чайиш ва бўшашиш жараёнини қўзғатиш қандай ишлайди?
Бизнинг нерв тизимимиз икки қисмдан иборат: марказий ва периферик.
Марказий нерв тизими – бу бош мия ва орқа мия. Периферик эса автоном ва соматик нерв тизимларидан иборат. Бизга автоном нерв тизими қизиқ: бу ерда газ – симпатик нерв тизими ва тормоз – парасимпатик нерв тизими бор. Стрессга марказий нерв тизими амигдала орқали жавоб қайтаради ва гипофиз орқали гипоталамусга сигнал юборади, у эса буйрак устки безларига адреналин ва кортизол ишлаб чиқаришни бошлайди. Бу гормонлар симпатик тизимни фаоллаштиради: мушаклар тортилган, юрак тезроқ ура бошлайди ва нафас олиш тезлашади. Бу ҳолатда тана душмандан қочиш учун барча кучларни сафарбар қилади, кортизол эса бизга куч беради.
Бу жараённи сустлатиш учун парасимпатик тизим фаоллашиши керак, у бўшашиш ва стресс гормонларини қайта ишлаш учун жавобгар. Парасимпатик тизимни нафас олиш цикли ва блуждающий нервнинг рағбатланиши орқали фаоллаштириш мумкин. Блуждающий нерв миядан қорин бўшлиғигача бориб, томоқдаги овоз пайчалари яқинида ўралиб туради.
Нега томоқни чайиш, қўшиқ айтиш ёки ғазабланиб бақириш салбий туйғуларни енгишга ёрдам беради?
Бу ерда сизга ғазабни енгиш техникаси келтирилган:
- Ҳис-туйғуларингизни тан олинг.
- Чуқур нафас олинг ва мушакларни тортинг.
- Ҳавони куч билан, шовқин билан чиқаринг (бу блуждающий нервни ва парасимпатик тизимни фаоллаштиради).
- Бўшашинг.Зарур бўлганда ушбу жараённи такрорланг.
Агар кортизол тўлиқ чиқариб ташланмаса, организм симпатик тизимни яна фаоллаштиришга ва организмни яна стресс ҳолатига туширишга ҳаракат қилади. Агар стресс тўлиқ ёритилмаса, биз хроник стресс ҳолатига тушамиз, бу эса ёнғин ҳолатига ва депрессияга олиб келади.