Тушлар ва уларнинг талқинига қизиқиш турли маданиятлар ва даврларда мавжуд бўлган, бу қизиқишлар дунёқараш ва ўзини тушунишдаги муҳим аҳамиятини акс эттиради. Тушлар асрлар давомида одамларнинг эътиборини тортган ва ҳайратга солган.
Илмий нуқтаи назардан, тушлар инсоннинг уйқуси даврида мия пўстлоғининг ўнг ярим шарининг фаоллашуви билан боғлиқ бўлиб, тушларда кўрган нарсаларимиз кўпинча биз учун субъектив тарзда, кўрган тасвирлар орқали намоён бўлади.
Тушлар инсоннинг онг ости жараёнларини тушунишда муҳим ўрин тутадиган мавзулардан бири ҳисобланади.
Тадқиқотчилар тушлар мазмуни ва рамзларини ўрганиш орқали фикр ва ҳиссиётларимизнинг яширин жиҳатларини очишга интиладилар. Бу таҳлил, айниқса, психоанализ контекстида фойдали бўлиши мумкин, чунки тушлар ички низолар ва интилишларнинг акс этиши сифатида қаралади.
Тушларнинг турли шакллари мавжуд ва улар турли хил элементларни ўз ичига олиши мумкин.
Улар абстракт сценарийлардан то реалистик кундалик вазиятларгача бўлган турли мазмунга эга бўлиши мумкин. Бу хилма-хиллик олимларга бой материални таҳлил қилиш учун имконият яратади, чунки ҳар бир туш инсоннинг ноёб онг остини очишда хизмат қилиши мумкин.
Феномен летучих сновидений — бу ҳолатда инсон ўзини ухлаётганини англаб, туш сценарийсини ўзгартириш ва бошқариш имкониятига эга бўлади.
Бу тажриба луцидли туш сифатида машҳур ва у реаллик ва ёлғон ўртасидаги чегараларни тадқиқ этиш, шунингдек, баъзи турдаги уйқусизликни даволашда катта қизиқиш уйғотади.
Тушлардаги тасвирлар психология нуқтаи назаридан турли жиҳатларни қамраб олади.
Швейцариялик психиатр ва аналитик психология асосчиси Карл Юнг тушлар рамзларини тушунишга катта ҳисса қўшган. Тушлар онг остининг рамзлари ва жараёнларини акс эттиради. Юнгнинг аналитик психологиясида тушлардаги образлар архетиплар сифатида намоён бўлади. Архетиплар — бу маданият ва мифологияда учрайдиган умумий мавзулар, рамзлар ва мотивлар бўлиб, улар коллектив онг остини ифодалайди.
Тушларнинг рамзлари ва уларнинг психологик маънолари:
Тушлар ва эмоцияларнинг ўзаро алоқаси:
Тушлар инсоннинг эмоционал ҳолати ва унга таъсир этувчи факторлар билан чамбарчас боғлиқ бўлиши мумкин. Тушлар, эҳтимол, кундалик ҳаётда онгли равишда ҳис қилинмаган, лекин онг остимизда яширин бўлиб қолган, қўрқувлар, интилишлар ва умидларни ифодалаши мумкин.
Вещие тушлар:
Вещие тушлар — бу тушларда келажакни башорат қилиш қобилияти ёки интуитив воситаси сифатида қабул қилинган феномен. Психология нуқтаи назаридан, вещие тушлар онг ости сигналларини интуитив сезиш ёки келажакни ҳис қилиш натижаси сифатида талқин этилиши мумкин. Баъзи тадқиқотчилар вещие тушларни атроф-муҳитга юқори сезувчанлик билан боғлайдилар.
Тушларнинг талқини:
Тушларнинг маъноларини тушунишда бир неча муҳим жиҳатлар:
Тушларнинг талқини субъектив бўлиши мумкин, шунинг учун уларни шахсий ҳаёт контекстида ва шахсий тажрибаларингизни ҳисобга олган ҳолда кўриб чиқиш зарур. Бу жараён ўзини ўрганиш ва шахсий ривожланишда қимматли восита бўлиши мумкин.
Замонавий илм тушлардаги образларнинг шаклланиши механизмларини ўрганишни давом эттирмоқда.
Умуман олганда, тушларнинг психологик тадқиқи ва уларнинг образлари инсоннинг ноёб тажрибасига индивидуал ёндашишни талаб қиладиган мураккаб ва кўп қиррали йўналиш ҳисобланади.
- Қадимги Миср: Қадимги Мисрда тушларни ёзиш амалиёти мавжуд эди. Мисрликлар тушлар келажакка оид муҳим башоратлар сақлашга ишонишган ва уларда Худолардан йўриқлар излашган.
- Қадимги Юнон маданияти: Қадимги юнон маданиятида тушлар илоҳий хабарлар билан боғлиқ деб қаралган. Аристотель ва Платон каби файласуфлар ҳам тушларни ва уларнинг эҳтимолий маъноларини муҳокама қилишган.
- Ўрта асрлар: Ўрта асрларда тушлар ғайритабиий ҳодисалар сифатида қаралган. Христиан анъанасида тушлар Худо ёки шайтоннинг хабарлари бўлиши мумкин, деб ҳисобланган.
- Қадимги Хитой: Қадимги Хитойда турли тушларнинг талқинлари таклиф этилган китоблар мавжуд бўлган. Тушлар тақдирни башорат қилиши мумкин деб ҳисобланган.
- Ренессанс даври: Европада Ренессанс даврида тушлар рассомлар ва ёзувчилар учун муҳим мавзуга айланган. Масалан, рассом Гийом де Лоррен ўз асарларида тушлардан фойдаланган.
- Япония маданияти: Япония маданиятида инсон руҳи ухлаш вақтида капалакка айланади деган ишонч мавжуд. Япон фольклорида капалак-руҳлар ҳақида афсона бор, улар ухлаётган инсоннинг танасини тарк этиб, саёҳатга йўл олишлари мумкин. Бу ишонч кўпинча руҳий саёҳат тушлардаги сафарлар ва руҳни рангли капалак шаклида қабул қилиш билан боғлиқ.
- XIX-XX асрлар: XIX-XX асрларда тушлар психоанализда тадқиқ этиш объектига айланган. Машҳур психоаналитик Зигмунд Фрейд тушлар назариясини ишлаб чиқди, унда тушлар онг ости хоҳишлар ва низоларнинг акс этиши сифатида талқин этилган.
- Замонавий технологиялар: Электроэнцефалография (ЭЭГ) каби замонавий технологияларнинг ривожланиши билан тушларни тадқиқ этиш илмийроқ тус олди. Нейробиологлар ва психологлар тушларнинг механизмлари ва уларнинг психик саломатликдаги ролини ўрганишда давом этмоқда.
Илмий нуқтаи назардан, тушлар инсоннинг уйқуси даврида мия пўстлоғининг ўнг ярим шарининг фаоллашуви билан боғлиқ бўлиб, тушларда кўрган нарсаларимиз кўпинча биз учун субъектив тарзда, кўрган тасвирлар орқали намоён бўлади.
Тушлар инсоннинг онг ости жараёнларини тушунишда муҳим ўрин тутадиган мавзулардан бири ҳисобланади.
Тадқиқотчилар тушлар мазмуни ва рамзларини ўрганиш орқали фикр ва ҳиссиётларимизнинг яширин жиҳатларини очишга интиладилар. Бу таҳлил, айниқса, психоанализ контекстида фойдали бўлиши мумкин, чунки тушлар ички низолар ва интилишларнинг акс этиши сифатида қаралади.
Тушларнинг турли шакллари мавжуд ва улар турли хил элементларни ўз ичига олиши мумкин.
Улар абстракт сценарийлардан то реалистик кундалик вазиятларгача бўлган турли мазмунга эга бўлиши мумкин. Бу хилма-хиллик олимларга бой материални таҳлил қилиш учун имконият яратади, чунки ҳар бир туш инсоннинг ноёб онг остини очишда хизмат қилиши мумкин.
Феномен летучих сновидений — бу ҳолатда инсон ўзини ухлаётганини англаб, туш сценарийсини ўзгартириш ва бошқариш имкониятига эга бўлади.
Бу тажриба луцидли туш сифатида машҳур ва у реаллик ва ёлғон ўртасидаги чегараларни тадқиқ этиш, шунингдек, баъзи турдаги уйқусизликни даволашда катта қизиқиш уйғотади.
Тушлардаги тасвирлар психология нуқтаи назаридан турли жиҳатларни қамраб олади.
Швейцариялик психиатр ва аналитик психология асосчиси Карл Юнг тушлар рамзларини тушунишга катта ҳисса қўшган. Тушлар онг остининг рамзлари ва жараёнларини акс эттиради. Юнгнинг аналитик психологиясида тушлардаги образлар архетиплар сифатида намоён бўлади. Архетиплар — бу маданият ва мифологияда учрайдиган умумий мавзулар, рамзлар ва мотивлар бўлиб, улар коллектив онг остини ифодалайди.
Тушларнинг рамзлари ва уларнинг психологик маънолари:
- Шахсий онг ости: Ҳар бир инсоннинг шахсий онг остидаги тушлари акс этади. Кундалик ҳаётда онгли равишда сезилмайдиган ҳис-туйғулар, низолар ва хоҳишлар, рамзлар ва сценарийлар орқали намоён бўлади.
- Рамзлар ва ассоциациялар: Тушлардаги образлар Юнгнинг фикрига кўра, онг ости рамзларининг тўғридан-тўғри намоён бўлиши бўлиши мумкин. Бу рамзларнинг талқини шахснинг ўз психикасини ва ички жараёнларини яхшироқ тушунишга олиб келиши мумкин.
- Коллектив онг ости: Коллектив онг ости ҳамма одамларда мавжуд бўлган универсал рамзлар ва мавзуларни ўз ичига олади. Архетиплар, масалан, оналик, қаҳрамонлик ва бошқалар тушларда намоён бўлиши мумкин.
Тушлар ва эмоцияларнинг ўзаро алоқаси:
Тушлар инсоннинг эмоционал ҳолати ва унга таъсир этувчи факторлар билан чамбарчас боғлиқ бўлиши мумкин. Тушлар, эҳтимол, кундалик ҳаётда онгли равишда ҳис қилинмаган, лекин онг остимизда яширин бўлиб қолган, қўрқувлар, интилишлар ва умидларни ифодалаши мумкин.
Вещие тушлар:
Вещие тушлар — бу тушларда келажакни башорат қилиш қобилияти ёки интуитив воситаси сифатида қабул қилинган феномен. Психология нуқтаи назаридан, вещие тушлар онг ости сигналларини интуитив сезиш ёки келажакни ҳис қилиш натижаси сифатида талқин этилиши мумкин. Баъзи тадқиқотчилар вещие тушларни атроф-муҳитга юқори сезувчанлик билан боғлайдилар.
Тушларнинг талқини:
Тушларнинг маъноларини тушунишда бир неча муҳим жиҳатлар:
- Рамзлар ва ассоциациялар: Тушлардаги рамзлар кўпинча шахсий тажриба билан боғлиқ. Улар шахснинг шахсий ҳаёти ва тажрибалари билан боғлиқ бўлиши мумкин.
- Эмоционал контекст: Тушлардан уйғонишдаги туйғуларни баҳоланг. Улар сизга муҳим жиҳатларни кўрсатиши мумкин.
- Луцидли тушлар: Луцидли тушлар ҳолатида, тушларингиз устида назорат қилишдан фойдаланиб, рамзларни тадқиқ қилинг.
Тушларнинг талқини субъектив бўлиши мумкин, шунинг учун уларни шахсий ҳаёт контекстида ва шахсий тажрибаларингизни ҳисобга олган ҳолда кўриб чиқиш зарур. Бу жараён ўзини ўрганиш ва шахсий ривожланишда қимматли восита бўлиши мумкин.
Замонавий илм тушлардаги образларнинг шаклланиши механизмларини ўрганишни давом эттирмоқда.
Умуман олганда, тушларнинг психологик тадқиқи ва уларнинг образлари инсоннинг ноёб тажрибасига индивидуал ёндашишни талаб қиладиган мураккаб ва кўп қиррали йўналиш ҳисобланади.