Ўлимдан қўрқиш ёки ҳаётдан қочиш?

Бугунги дарсда устоз ўлимдан қўрқиш ҳақидаги жуда қизиқ фикрни баён этди, ва менинг фикримча, бу ҳолатнинг моҳиятини аниқ ифодалайди.

«Биз яқинларимизнинг ўлимидан қўрқамиз, чунки улар ҳали ҳаётни бошламаганликлари бизни қўрқувга солади.»

Албатта, биз барча ўзимизга хос даражада ўлимни, яъни ҳаётнинг тугашини тушуниш билан боғлиқ бўлган қўрқувни ҳис қиламиз ва бу табиий ҳол. Аммо баъзан яқинларимизнинг ўлимидан қўрқиш кучли бўлиб, бу биз билан бўлган муносабатларнинг барчасини қамраб олади. Ва маълумки, «Қўрқув бор жойда муҳаббатга ўрин йўқ.»

Қўрқув ишончнинг йўқлиги демакдир, ва ишончсиз муҳаббатни тўлиқ ҳис этиш анча мураккаб бўлиб кўринади. Бу фақат бошқа инсонга эмас, балки ўзимизга ва умуман ҳаётга бўлган ишончга ҳам тегишлидир.

Қўрқув ва айб туйғуси​

Бошқа инсоннинг ўлимидан қўрқишда жуда кўп айб туйғуси яшириниб ётади — бу айб, яъни менинг ҳаётим давом этади, ва у ёддан чиқмайди. Айб туйғуси мен яшашим ва хурсанд бўлишим мумкин, лекин мен абадий мотамда бўлмайман. Бу албатта, боғлиқ муносабатларнинг яққол белгилари ҳисобланади: агар мен ким биландир бирлашиб яшасам, у йўқолгандан кейин ҳаётим қандай давом эта олади? Бу туйғуни ўрганиш учун кўплаб йўналишлар мавжуд.

Ҳаётни танлашга бўлган қийинчилик​

Масалан, онамизнинг, у бутун умрини биз учун яшаб, биз учун ҳамма нарса қилган, лекин ўз эҳтиёжлари ва хоҳишларини ҳеч қачон ҳисобга олмаган, ўз ҳаётидан ҳеч қандай роҳат олмаган инсон сифатида кўрсак, вафот этишидан қўрқиш жуда қийин. У яшашни ҳеч қачон бошламаган бўлса, қандай қилиб у вафот этиши мумкин? Бу ерда мен ҳаётни фақат жисмоний мавжудлик деб эмас, балки ўз воқелигимиз билан алоқа ўрнатиш ва бу алоқадан роҳат олиш қобилияти деб тушунтирмоқдаман.

Ўлимга эътибор бериш ортидаги ҳаётдан қочиш​

Бироқ, яқин инсоннинг ўлими қўрқувида яна бир қизиқ жиҳат бор: мен ўлимга кўп эътибор қаратаётган эканман, ўзим ҳаётга юзланмасликни танлаяпман. Ҳаётда қандай ҳодиса рўй бермоқда, уни кўришни истамайман, балки бўлажак йўқотиш ва унинг оқибатидаги қайғу фантазияларига мурожаат қиламан? Қайси туйғуларни ўзига рухсат бермаслик учун ман қилишим мумкин, буни бўлажак йўқотиш билан изоҳлаётганимда?

Мижоз билан ишлаш йўналиши​

Менимча, шундай мурожаат билан келган мижоз билан ишлашда муҳим йўналиш – унинг ўлимдан қўрқиши ва ҳаётни танламаслик ўртасидаги зиддиятни англашига ёрдам беришдир. Кейин эса у қўрқадиган инсон билан бўлган муносабатларни ўрганиш мумкин.