Psixologiyada odamning xulq-atvori va o'zini o'zi baholashiga katta ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan ikkita hissiy holat tez-tez muhokama qilinadi: uyalish va aybdorlik. Bu tushunchalar o'xshash tuyulishi mumkin bo'lsa-da, ularning farqlarini tushunish muhimdir.
Uyat .Uyat — bu odam o'zining ichki sifatlari yoki mohiyati hurmat va qabul qilishga loyiq emasligini his qilganda paydo bo'ladigan tuyg'u. Uyat o'zini o'zi baholash va o'zini qabul qilish bilan bog'liq. Bu odamning harakatlari, fikrlari yoki tuyg'ulari jamiyat yoki uning o'z ideallariga mos kelmasligini hisoblagan holatlarda ko'pincha namoyon bo'ladi.
Uyatni keltirib chiqaradigan holatlar misollari:
Aybni keltirib chiqaradigan holatlar misollari:
Uyat .Uyat — bu odam o'zining ichki sifatlari yoki mohiyati hurmat va qabul qilishga loyiq emasligini his qilganda paydo bo'ladigan tuyg'u. Uyat o'zini o'zi baholash va o'zini qabul qilish bilan bog'liq. Bu odamning harakatlari, fikrlari yoki tuyg'ulari jamiyat yoki uning o'z ideallariga mos kelmasligini hisoblagan holatlarda ko'pincha namoyon bo'ladi.
Uyatni keltirib chiqaradigan holatlar misollari:
- Odam o'zini biror narsada yetarli darajada yaxshi emas deb hisoblaganda.
- Ijtimoiy vaziyatlarda o'rinsizlik yoki mos kelmaslik tuyg'usi.
- Atrofdagilar uning kamchiliklari yoki xatolarini bilib qolishidan xavotirlanish.
Aybni keltirib chiqaradigan holatlar misollari:
- Odamning qilgan ishi boshqaga zarar yetkazganida.
- Kimdir oldidagi va'dani yoki majburiyatni buzish.
- Shaxsiy axloqiy prinsiplarga zid harakat qilish.
- Uyat ichki "men"ga qaratilgan va o'zini baholash bilan bog'liq bo'lsa, ayb tashqi harakatlar va ularning natijalari bilan bog'liq.
- Uyat ko'pincha yashirinishni yoki izolyatsiyani xohlaydi, ayb esa harakat qilish va vaziyatni tuzatishga undaydi.
- Uyat surunkali va shaxsiyat uchun zararli bo'lishi mumkin, ayb esa, to'g'ri ishlov berilganida, shaxsiy o'sish va xulq-atvorni yaxshilash uchun rag'bat bo'lishi mumkin.