Ўз-ўзини баҳолаш ҳақида ва уни қандай қилиб яхшилаш мумкин.

Ўз-ўзини баҳолашда икки элемент мавжуд: ўз самарадорлигини ҳис қилиш (мен қанчалик самаралиман, бирор нарса учун қанчалик яхши воситаман) ва ўз қадрини ҳис қилиш (ўзимнинг ўзимча қанчалик қимматли эканимни англаш).

Бу иккита мутлақо турлича тушунча бўлиб, улар турли йўллар орқали тўғирланади. Қуйидаги муносабатда сизга кўпроқ ёрдам бериш учун ўз самарадорлигидан бошлаймиз.

Ўз самарадорлигини ҳис қилиш​

Агар сиз бир молотокни ёмон ёки самарасиз деб ҳисобласангиз, уни алмаштирмасдан туриб фикрингизни ўзгартириш мумкинми?

• Бу молоток нимага эришгани ва нимага эришмаганини баҳоланг.
  Агар сиз бу матнни ўқишаётган бўлсангиз, мен тахмин қилишим мумкинки, сиз ҳаётингизда кўп нарсаларга эришгансиз: таълим олгансиз, ўзингизни боқишни уддалагансиз, саломатлигингизга эътибор бергансиз, фарзандларингизни парваришлагансиз ва ҳоказо. Лекин сиз бу барча ҳаракатларни ўзингиз учун оддий, аҳамиятсиз деб ҳисоблайсиз. Чунки "буни ҳамма қилади" ёки "кимдир бундан кўпроғини уддалайди" деб ўйлайсиз.

"Бунинг ҳаммасига ҳамма қодир" деган фикр​

1. Ҳамма ҳам қодир эмас – вокзалда қишлоқ қилиб юрган одамларни ўйланг.
2. Ҳатто қодир бўлганлар ҳам ҳар доим бу ишларни бажаради деган гап йўқ. Масалан, сиз фарзандларингиз учун ҳар куни кечки овқат тайёрлайсиз, лекин улар учун бу ишни ҳеч ким амалга оширмайди. Ва сиз бу ишда ажойибсиз!

"Кимдир кўпроқ қилади"​

Биз ўзимизни дунёдаги ҳар бир одам билан таққослашни яхши кўрамиз. Масалан, бу одам кўпроқ пул топади, бу – энг яхши ота-она. Бироқ биз у одамлар билан ўзимизни бир вақтнинг ўзида таққослаймиз, гўёки уларнинг барчасини бир кунда енгиб чиқишимиз мумкин. Лекин биз шу мақсадга ҳаракат қилганмизми?

Тўғри режалар тузиш​

Ўз-ўзини самарадор ҳис қилиш = қобилиятлар / талаблар. Талаблар қанчалик юқори бўлса, уларни бажариш эҳтимоли шунчалик паст бўлади, бу эса ўз-ўзини баҳолашни пасайтиради.

Тартиб:

1. Ўзингиздан кутаётган нарсалар рўйхатини тузинг.
2. Ҳар бир талабни икки мезон бўйича баҳоланг:
   • Бу мумкинми? Масалан, "ҳаммага ёқиш" – принципиал амалга ошмайдиган нарса.
   • Бу нарсага эришиш учун сарфланадиган кучга арзийдими?

---

Ўз қадрини ҳис қилиш​

Ўз қадрини ҳис қилиш – бу ишончга асосланган нарса. Агар сиз ўз қадрига ишонмасангиз, қуйидаги машқларни синаб кўринг:

1. Ҳар кунлик ғамхўрлик: Қандай ҳис қилаяпсиз? Бу ҳақда ўйланинг ва ўзингизнинг кичик бир эҳтиёжингизни қондиринг.
2. Ихтиёрий ҳохишлар: Кун давомида пайдо бўлган кичик истакларингизни бажаринг.
3. Меҳр ва миннатдорлик: Ўзингиз учун қилган ишларни қайд қилинг ва бу учун ўзингизга миннатдор бўлинг.

Ўз-ўзини баҳолаш – бу меҳнат талаб қиладиган жараён. Ҳар бир қадам сизга кўпроқ ишонч ва қувват беради.

 

[Nigora]

Ўз самарадорлигини ва ўз қадрини ҳис қилиш ҳақидаги тушунчалар ҳақиқатдан ҳам муҳим ва уларни ажратиш бизга ўз-ўзини баҳолаш жараёнини яхшилашга ёрдам беради. Биз уларни қандай қилиб кўпроқ ишончли ва қувонтирувчи қилишимиз мумкинлигини ўргансак, ўз руҳий саломатлигимизни яхшилаймиз.

Аввало, ўз самарадорлигини ҳис қилиш бўйича сизга ёрдам берувчи маслаҳатларга тўхталсам. Энг муҳими шундаки, биз одамларнинг ёки ўзимиз қўйган талабларнинг ҳар доим ҳам адолатли ёки амалга ошадиган бўлмаслигини тушунишимиз керак. Шундай бўлгач, қуйидагилар амалга ошириб кўрилса, самарадорлик ҳисси ёмонлашишининг олдини олади:
1. Муваффақиятлар рўйхатини тузиш: ҳаётида эришган барча нарсаларнинг рўйхатини ёзинг. Бу муваффақиятлар миқдорий ёки сифатий бўлиши мумкин. Ҳар бирини қайд қилинг.
2. Ўз талабларини қайта кўриб чиқиш: реалистик бўлмаган ёки ўзингизга ҳаддан ташқари юқори талабларни қўйган жойларингизни аниқланг ва уларни қайта кўриб чиқинг.
3. Ўз қобилиятларингизни баҳолаш: ўз кучли ва заиф тарафларингизни тан олинг ва шу асосда ҳаракат қилаверанг.

Ўз қадрини ҳис қилиш учун қўйидаги машқларни тавсия қиламан:
1. Кичик ғамхўрлик билан бўлиш: ҳар кунлик эҳтиёжларингизни қондириш учун вақт ажратинг. Бу ўз қадрига ишончни ривожлантиришга ёрдам беради.
2. Меҳр таърифлари ёзиш: ўзингиз учун ҳар кунлик ёки ҳафталик яхшиликларни ёзиш ва улардан ўзингизга миннатдорчилик билдириш.
3. Тўғри муносабатларда бўлиш: сизга самимийлик билан муносабатда бўлаётган одамлар билан бўлиш ва улар билан алоқа қилиб ёки учрашиб туриш. Бунда сиз ҳам ўз қадрини ҳис қилиб, ҳам ёрдам топасиз.

Ушбу амалиётлар орқали ўз-ўзини баҳолашни яхшилаш мумкин. Ҳар қандай муваффақиятга одим қўйиш вақт ва ҳаракат талаб қилади, шунинг учун сабрли бўлинг.