Ўзаро қарам муносабатлар – бу кўп одамлар дуч келадиган ҳолат бўлиб, кўпинча бу ҳолатнинг моҳиятини англамаймиз. Бундай муносабатларга кирамиз, лекин аслида ичида муҳим жараён – ота-онадан психологик ажралиш (сепарация) ҳали тугалланмаганлигини билмаймиз. Ўтмишдаги бу онг остида яширинган юк бизнинг шеригимизга "ота-она" образларини проекция қилишимизга сабаб бўлиши мумкин, бу эса муносабатлар динамикасини тубдан ўзгартиради.
Бироқ, ҳамма ҳам сепарацияни муваффақиятли ўтказа олмайди. Кўпчилик одамлар ота-оналари билан яқин психологик боғлиқликни сақлаб қолади, бу уларнинг фикрлари, маъқуллашлари ёки ҳатто болаликда етказилмаган меҳр ва ғамхўрликни давомий равишда излашларида намоён бўлади. Бундай тугалланмаган муносабатлар ота-оналар билан бўлган ўзаро қарам муносабатларнинг асосини ташкил қилиши мумкин.
Муаммо шундаки, шерик одатда унга бундай талаблар қўйилганини англамайди. У нега сиздан бу даражадаги ҳиссий аралашувни талаб қилишингиз ёки унинг ҳаракатлари нима учун таҳдид сифатида қабул қилинишини тушунмайди. Бу кўпинча унинг муносабатлар ҳақидаги тушунчаси билан мос келмайди, бу эса тушунмовчиликлар, хафагарчиликлар ва низоларга сабаб бўлади.
Шундай қилиб, бир шерик бошқасидан ота-она ғамхўрлигини қидириши мумкин, иккинчиси эса ўзини керакли ва назорат қилувчи сифатида ҳис қилиши ёки "шерикни қутқариши"дан қониқиш олиши мумкин. Бу икки тарафга ҳам кераклидек туюладиган мустаҳкам муносабатлар иллюзиясини яратади. Аммо бу ҳар икки шерикнинг шахсий ривожланиши ва ўсишига олиб келмайди, аксинча уларни токсик динамикага тортиб қўяди.
Сепарация нима?
Сепарация – бу боланинг ота-онадан психологик ажралиши жараёни бўлиб, одатда ўспиринлик даврида содир бўлади. Бу босқич шахснинг мустақил шахс сифатида шаклланиши, қарорлар қабул қилиши ва ўз ҳаётини ўз қадриятлари ва кўникмалари асосида қуриши учун муҳимдир.Бироқ, ҳамма ҳам сепарацияни муваффақиятли ўтказа олмайди. Кўпчилик одамлар ота-оналари билан яқин психологик боғлиқликни сақлаб қолади, бу уларнинг фикрлари, маъқуллашлари ёки ҳатто болаликда етказилмаган меҳр ва ғамхўрликни давомий равишда излашларида намоён бўлади. Бундай тугалланмаган муносабатлар ота-оналар билан бўлган ўзаро қарам муносабатларнинг асосини ташкил қилиши мумкин.
Ота-она образларини шерикка кучириш
Агар сепарация тугалланмаган бўлса, биз кўпинча онг остида шерикдан болаликдаги эҳтиёжларимизни қондиришни кутиб қоламиз. Бу шерикдан шартсиз севги, қўллаб-қувватлаш ва ҳимоя кутишда намоён бўлиши мумкин, бу эса бизнингча, ота-оналар томонидан таъминланмаган бўлган. Биз шерикни "иккинчи ота-она" деб кўра бошлаймиз ва ундан ҳам худди шундай вазифаларни талаб қиламиз – ғамхўрлик, назорат қилиш, баъзан эса "нотўғри" ҳаракатлар учун жазолаш.Муаммо шундаки, шерик одатда унга бундай талаблар қўйилганини англамайди. У нега сиздан бу даражадаги ҳиссий аралашувни талаб қилишингиз ёки унинг ҳаракатлари нима учун таҳдид сифатида қабул қилинишини тушунмайди. Бу кўпинча унинг муносабатлар ҳақидаги тушунчаси билан мос келмайди, бу эса тушунмовчиликлар, хафагарчиликлар ва низоларга сабаб бўлади.
Ўзаро қарам муносабатларни қандай аниқлаш мумкин?
Ўзаро қарам муносабатлар соғлом шериклик муносабатларидан фарқли равишда, икки шерикдан бири ёки иккаласи ўзаро азобли боғлиқликка асосланган бўлади. Бундай муносабатларнинг белгилари қуйидагича бўлиши мумкин:- Чекдан ташқари ҳиссий боғлиқлик. Бир ёки икки шерик ҳам бошқасининг доимий маъқуллашисиз, қўллаб-қувватлашисиз ёки эътиборисиз ҳиссий жиҳатдан фаолият кўрсата олмайди. Ҳар қандай мустақил бўлишга уриниш хиёнат ёки рад этиш сифатида қабул қилинади.
- Шерикни йўқотишдан қўрқиш. Ўзаро қарам муносабатларда ёлғиз қолиш қўрқуви инсонларни бирга ушлаб турадиган асосий омиллардан бирига айланади. Бу қўрқув шу қадар кучли бўлиши мумкинки, одамлар ҳатто носоғлом ёки зўравон муносабатларни ҳам қабул қилишади.
- Шахсий чегаралардан воз кечиш. Ўзаро қарам муносабатларда шериклар ўртасидаги чегаралар йўқолади. Одамлар "мен" ҳиссини йўқотиб, тўлиқ бошқанинг эҳтиёжларига мослашишади ёки, аксинча, унинг ҳаракатларини ва ҳаётини назорат қилишга ҳаракат қиладилар.
- Шерикка ота-она ролларини проекция қилиш. Бундан аввал таъкидланганидек, кўпинча ўзаро қарам муносабатларда бир шерик иккинчисини ота-она тимсолида кўра бошлайди, бу эса маълум бир кутишлар ва мажбуриятларни юклайди, улар соғлом муносабатларга мос келмайди.
Нега бу ўзаро?
Қизиғи шундаки, ўзаро қарам муносабатлар кўпинча ўзаро эҳтиёжларни қондириш асосида қурилади. Яъни, фақат бир киши шерикка ота-она образини проекция қилмайди, балки иккинчиси ҳам онг остида бу ролни қабул қилиши мумкин, чунки у ҳам тугалланмаган сепарация ёки болаликдаги жароҳатларга эга бўлиши мумкин.Шундай қилиб, бир шерик бошқасидан ота-она ғамхўрлигини қидириши мумкин, иккинчиси эса ўзини керакли ва назорат қилувчи сифатида ҳис қилиши ёки "шерикни қутқариши"дан қониқиш олиши мумкин. Бу икки тарафга ҳам кераклидек туюладиган мустаҳкам муносабатлар иллюзиясини яратади. Аммо бу ҳар икки шерикнинг шахсий ривожланиши ва ўсишига олиб келмайди, аксинча уларни токсик динамикага тортиб қўяди.