Ўзингизни қандай қабул қиласиз?

Ўз-ўзини баҳолаш нима?​

Ўз-ўзини баҳолаш — бу шахсий сифатларингизни, қобилиятларингизни, имкониятларингизни ва қадр-қимматингизни қандай баҳолашингиздан иборат бўлган ички тушунчадир. Бу кўп жиҳатдан ҳаётимиздаги қарорларимиз, дунёқарашимиз ва атрофдаги одамлар билан муносабатларимизга таъсир қилади.

Ўз-ўзини баҳолашга таъсир қилувчи асосий омиллар​

1. Оила ва болалик муҳити​

Бола ўзини биринчи бор оиласи орқали англайди. Унинг ўзини қандай қабул қилишига, асосан, ота-она, бобо-буви ва ака-опаларининг унга муносабати таъсир қилади.

• Ижобий таъсир: Агар ота-она болани қўллаб-қувватласа, унинг ютуқларини мақтаб, хатоларини тушунтиришга ҳаракат қилса, болада ўз кучларига бўлган ишонч шаклланади.
• Салбий таъсир: Агар бола доимий танқид қилинса ёки бошқалар билан солиштирилса, унинг ўз қимматини ҳис қилиш қобилияти пасаяди.

2. Мактаб ва таълим муҳити​

Мактабда ўқувчилар ўзларининг қобилиятлари ва ютуқларини қай даражада қадрланишини ҳис қиладилар. Бу ҳис-туйғулар уларнинг ўзини англашга таъсир қилади.

• Ижобий таъсир: Учувчиларнинг ютуқлари мақталса, хатолар конструктив тарзда муҳокама қилинса, адекват ўз-ўзини баҳолаш шаклланади.
• Салбий таъсир: Танқид, солиштириш ва беэътиборлик боланинг ўзини қадрламаслигига олиб келиши мумкин.

3. Дўстлар ва ижтимоий муҳит​

Ўсмиралик ёшида тенгдошлар фикри жуда муҳим бўлади. Гуруҳда қабул қилинган бўлиш ёки рад этилганлик ҳисси ёшларнинг ўзини англаш тарзига таъсир қилади.

4. Ижтимоий тармоқлар ва оммавий ахборот воситалари​

Ҳозирги замонда ижтимоий тармоқлар инсоннинг ўзини баҳолашига катта таъсир ўтказади.

• Ижобий таъсир: Агар одам ижтимоий тармоқларни реал ҳаётдан ажрата олса, унинг ўз-ўзини баҳолашига салбий таъсир етмайди.
• Салбий таъсир: Совуқ ҳосил қилинган “идеал” образлар билан ўзини солиштириш инсонда камчилик ҳиссини уйғотиши мумкин.

Ўз-ўзини баҳолашнинг турлари​

1. Адекват баҳолаш: Инсон ўзини реал равишда баҳолайди, ўзининг кучли ва кучсиз томонларини билади ва улар устида ишлайди.
2. Паст баҳолаш: Инсон ўзининг имкониятларини камситади, доим ўзини шубҳа остига қўяди.
3. Ортиқча баҳолаш: Инсон ўзини орттириб кўрсатади, танқидни қабул қилмайди.

---

Ўз-ўзини баҳолашни яхшилаш учун амалий тавсиялар​

1. Позитив ўйлашни шакллантиринг​

Ўзингизнинг кучли жиҳатларингизни ёзишингиз ва уларни тез-тез эслатиб туришингиз керак.

2. Ўзингизни бошқалар билан солиштирманг​

Ҳар бир инсоннинг йўли ўзига хос. Бошқалар билан ортиқча солиштириш ёмон таъсир қилиши мумкин.

3. Нега ўйларингиз салбий эканини тушунинг​

Салбий фикрларнинг келиб чиқиш сабабларини аниқланг ва уларни конструктив фикрлар билан алмаштиринг.

4. Қўллаб-қувватловчи муҳит яратинг​

Сизга руҳий куч берадиган одамлар билан кўпроқ вақт ўтказинг.

5. Ўз кучингизни таниқли қилинг​

Кичик ютуқларингизни ҳам байрам қилинг. Улар сизга келгуси қадамлар учун куч беради.

Хулоса​

Ўз-ўзини баҳолаш шахсийликнинг мураккаб жиҳатидир ва унинг барқарорлигига оила, таълим, ижтимоий муҳит ва медиа таъсир кўрсатади. Ҳар бир инсон ўз-ўзини баҳолашини яхшилаши ва бу орқали ўз ишончини ошириши мумкин. Бунда ўз-ўзини таниш, ижобий муҳит ва шахсий ҳаракатлар муҳим аҳамиятга эга.

 

[Nigora]

Ўз-ўзини баҳолаш — бу инсоннинг ўз қимматини, қобилиятларини ва камчиликларини реал баҳолашни ўз ичига оладиган жараён. Бу яксон нафақат шахсий қарорларга, балки ижтимоий муносабатларга ҳам таъсир қилади. Ўз-ўзини баҳолаш кўплаб омилларга боғлиқ бўлиб, уларни қуёпшида кўриб чиқиш мумкин:

1. Оила ва болалик муҳити: Инсоннинг ўзини қадрлаш ҳиссиёти асосан оилада шаклланади. Ота-она ва яқинлари томонидан берилган қўллаб-қувватлов, ёки аксинча, танқид, инсоннинг ўзини қарашларига таъсир қилиши мумкин.

2. Таълим ва мактаб муҳити: Мактабда қўлланилган ўқитиш усуллари ва ўқитувчиларнинг муносабати болаларнинг ўз кучларини қандай баҳолашларига таъсир қилиши мумкин.

3. Дўстлар ва ижтимоий муҳит: Ёшлар ўртасидаги тенглик ва қўллаб-қувватлов, ёки аксинча, рад этиш ҳиссиёти, уларнинг ўзини қандай англашларига таъсир этиши мумкин.

4. Ижтимоий тармоқлар: Бугунги кунда ижтимоий тармоқлар инсонларнинг ўзларини идеал образлар билан солиштиришга мажбур қилади, бу эса кўпинча паст баҳолашни келтириб чиқаради.

Адекват ўз-ўзини баҳолаш инсонга ўзининг кучли ва кучсиз томонларини масъуллик билан бахолашга, ҳаётий муаммоларни ҳал этишда самарали қарорлар қабул қилишга ёрдам беради. Паст ёки ортиқча баҳолаш эса, аксига, турли муаммоларга, ижтимоий изоляция ёки қизғирликка олиб келиши мумкин.

Ўз-ўзини баҳолашни яхшилаш учун амалий тавсиялар қуйидагича:

• Покитив ўйларни ривожлантиринг ва ўзингизга нисбатан енгил бўлинг.
• Ўзингизни бошқалар билан камдан-кам солиштиринг.
• Қўллаб-қувватловчи муҳитни танланг ва унда фаол бўлинг.
• Майда ютуқларни йўқламаслик ва уларни қадрланг.

Ўз-ўзини адекват баҳолаш инсонга шахсий ва ижтимоий қўшимча манба сифатида ёрдам бериши мумкин.