Кўпинча баъзи воқеалар ва бошқаларнинг ҳаракатлари бизда ёки ниманидир нотўғри қилаётганимиз ёки бизга нисбатан адолатсизлик қилинаётгани ҳақида фикр уйғотади.
Агар биз бирор ишни қилиб ижобий таъсир олсак, бу ҳаракатимиз одатга айланади. Агар аксинча бўлса, кутилган ижобий натижани олиш учун хулқ-атворимизда ўзгариш киритамиз.
Мисол: Агар ишда ҳамиша хатоларга йўл қўйсак, мукофот ёки бонус олмаймиз. Агар ишни яхши бажарсак, маълум бир «совғалар» оламиз. Шу турдаги мукофотлар шарти бўлган рағбатлантирувчи омиллардир, улар хулқ-атворимизни шакллантиради.
Хулқ-атворимизнинг оқибатларини тушуниш учун, унинг сабабларини ва реакциямизни очиқ кўриш муҳим. Буни доимо ўзимиз мустақил қила олмаслигимиз мумкин. Қаттиқ ёрдам ва ташқи фикр олиш учун коуч, психолог ва ёрдам берувчи соҳадаги мутахассисларга мурожаат қилиш фойдали бўлади.
Ўз эҳтиёжларимиз ва уларнинг оқибатлари
Одам организмининг ўз эҳтиёжлари бор. Ушбу эҳтиёж қондирилганда, бизда пайдо бўлган зўриқиш йўқолади ва лаззат пайдо бўлади.
Мисоллар: Янги квартира сотиб олиш, бола дунёга келиши, ажойиб ишга кириш ёки ишдан бўшаш каби. Бу нейтрал воқеаларга қарама-қарши реакция пайдо бўлади ва ёқимли ёки нохуш фикр шаклланади. Агар бир одам яқиндаги ишдан бўшашдан мамнун бўлса, бошқаси бу ҳолатдан ташвишланиши мумкин.
Тажриба ва бошқаларнинг таъсири
Бизнинг реакциямизга воқеалар ҳақидаги тасаввурларимиз таъсир қилади. Бу тасаввурлар тажрибадан келиб чиқади. Оила, мактаб ва бошқа жамиятлардаги атрофимиздаги одамларнинг хулқ-атворини кўриб, биз ҳам уларнинг моделини қабул қилишимиз мумкин.
Самарали йўлларни топиш
Кўпинча биз бошқа йўлни билмаганимиз учун ноқобил ҳаракат қиламиз. Масалан, турмуш ўртоққа ранжишни оддий реакция сифатида қабул қилиш, муносабатларни янги даражага олиб чиқа олмайди. Ёки, ташвишларни бартараф қилишда қийинчилик келиб чиқса, стрессни ичимлик орқали енгишга ўтилади. Озиқ-овқат одатлари ортиқча вазнга олиб келиши мумкин.
Хулқ-атворни ўзгартириш учун ҳаракат қилиш
Агар инсон ҳаётини яхшилашни истаса, ечим хулқ-атворини ўзгартириш орқали келади. Бу жараён бироз меҳнат талаб қилади. Мисол тариқасида, ширинликлардан воз кечиш учун спорт машғулотларини ўрганиш қийин бўлиши мумкин.
Бу жараёнда мақсадлар сари қадам қўйишда қўллаб-қувватлаш дастурлари ёрдам беради. Бу, ўз навбатида, хоҳланган одатларни шакллантиришга ёрдам беради.
Агар биз бирор ишни қилиб ижобий таъсир олсак, бу ҳаракатимиз одатга айланади. Агар аксинча бўлса, кутилган ижобий натижани олиш учун хулқ-атворимизда ўзгариш киритамиз.
Мисол: Агар ишда ҳамиша хатоларга йўл қўйсак, мукофот ёки бонус олмаймиз. Агар ишни яхши бажарсак, маълум бир «совғалар» оламиз. Шу турдаги мукофотлар шарти бўлган рағбатлантирувчи омиллардир, улар хулқ-атворимизни шакллантиради.
Хулқ-атворимизнинг оқибатларини тушуниш учун, унинг сабабларини ва реакциямизни очиқ кўриш муҳим. Буни доимо ўзимиз мустақил қила олмаслигимиз мумкин. Қаттиқ ёрдам ва ташқи фикр олиш учун коуч, психолог ва ёрдам берувчи соҳадаги мутахассисларга мурожаат қилиш фойдали бўлади.
Ўз эҳтиёжларимиз ва уларнинг оқибатлари
Одам организмининг ўз эҳтиёжлари бор. Ушбу эҳтиёж қондирилганда, бизда пайдо бўлган зўриқиш йўқолади ва лаззат пайдо бўлади.
Мисоллар: Янги квартира сотиб олиш, бола дунёга келиши, ажойиб ишга кириш ёки ишдан бўшаш каби. Бу нейтрал воқеаларга қарама-қарши реакция пайдо бўлади ва ёқимли ёки нохуш фикр шаклланади. Агар бир одам яқиндаги ишдан бўшашдан мамнун бўлса, бошқаси бу ҳолатдан ташвишланиши мумкин.
Тажриба ва бошқаларнинг таъсири
Бизнинг реакциямизга воқеалар ҳақидаги тасаввурларимиз таъсир қилади. Бу тасаввурлар тажрибадан келиб чиқади. Оила, мактаб ва бошқа жамиятлардаги атрофимиздаги одамларнинг хулқ-атворини кўриб, биз ҳам уларнинг моделини қабул қилишимиз мумкин.
Самарали йўлларни топиш
Кўпинча биз бошқа йўлни билмаганимиз учун ноқобил ҳаракат қиламиз. Масалан, турмуш ўртоққа ранжишни оддий реакция сифатида қабул қилиш, муносабатларни янги даражага олиб чиқа олмайди. Ёки, ташвишларни бартараф қилишда қийинчилик келиб чиқса, стрессни ичимлик орқали енгишга ўтилади. Озиқ-овқат одатлари ортиқча вазнга олиб келиши мумкин.
Хулқ-атворни ўзгартириш учун ҳаракат қилиш
Агар инсон ҳаётини яхшилашни истаса, ечим хулқ-атворини ўзгартириш орқали келади. Бу жараён бироз меҳнат талаб қилади. Мисол тариқасида, ширинликлардан воз кечиш учун спорт машғулотларини ўрганиш қийин бўлиши мумкин.
Бу жараёнда мақсадлар сари қадам қўйишда қўллаб-қувватлаш дастурлари ёрдам беради. Бу, ўз навбатида, хоҳланган одатларни шакллантиришга ёрдам беради.