Voyerizm yoki voyeuristik buzilish jinsiy buzilishlar (parafiliya) kategoriyasiga kiradi, bunda odam o‘ziga sezilmasdan jinsiy aloqa qilayotgan, masturbatsiya qilayotgan, yechinyotgan yoki yalang‘och odamni kuzatish orqali kuchli jinsiy qo‘zg‘alish va zavq oladi.
Kuzatish yoki bu haqda fantaziyalar qilish jinsiy qo‘zg‘alishning asosiy yoki yagona usuliga aylanadi. Kuzatish obsesiv stsenariyga aylanadi va boshqa klassik stsenariylarni siqib chiqaradi.
Voyerizmning rivojlanishiga olib keladigan omillar
Bolalikdagi jinsiy zo‘ravonlik, psixoaktiv moddalarni iste'mol qilish, giperseksuallik, birinchi jinsiy tajribaning muvaffaqiyatsiz bo‘lishi voyuerizmga olib kelishi mumkin. Voyeurizm aqliy buzilishlar, shizofreniya, bipolyar buzilishning manik epizodlari bilan hamroh bo‘lishi mumkin. Tengdoshlar orasida yetarlicha ijtimoiylashmaslik, o‘zini kamchilikli his qilish, tortinish va past o‘zini-o‘zi baholash ham omil bo‘lishi mumkin.
Bolalikdagi ruhiy jarohatlar — masalan, onani yo‘qotish jinsiy xatti-harakatlarni buzilishiga olib kelishi mumkin, qo‘rquv, kuchli hissiy jinsiylashtirilgan epizodlar (bola ota-onasining jinsiy aloqasiga guvoh bo‘lishi yoki begona jinsiy organlarni ko‘rishi) bu holatni kuchaytirishi mumkin.
Voyeurizmga qiziqish hokimiyat va nazorat istagidan kelib chiqishi mumkin — boshqalarni kuzatish o‘zini xuddi intim vaziyatni boshqarayotganday yoki kuzatilayotgan odamlar ustidan kuchga ega bo‘lganday his qilishi mumkin. Shuningdek, taqiqlangan narsalarga qiziqish kuchli jinsiy qo‘zg‘alishga sabab bo‘ladi. Ular jamoatchilik uchun mo‘ljallanmagan narsaga kirish imkoniyatidan zavqlanadilar.
Voyeurizmning yosh chegarasi
Voyeuristik buzilishning tashxisi 18 yoshdan kichik bo‘lgan odamlarga qo‘yilmaydi, chunki o‘smirlik davridagi jinsiy yetilish, qiziquvchanlik va normal jinsiy tajriba keyinchalik yashirin kuzatishga intilishni keltirib chiqarishi va bu holat perversiyaga aylanishi mumkin.
Voyeurlardan qo‘rqish kerakmi?
Begona odamni yashirin kuzatish har doim ham xavfsiz emas. Voyeur odam zo‘rlash sodir qilishi mumkin. Kuzatuvchi odamni fosh qilish tahdidi katta zavq keltiradi, adrenalin ajralishi qo‘zg‘alishni oshiradi.
Voyeurizm kuzatuvchi uchun ham, uning qurbonlari uchun ham jiddiy salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Bu shaxsiy hayotning buzilishi bo‘lib, odamlar orasida tashvish, qo‘rquv va noqulaylikni keltirib chiqarishi mumkin.
Asosan voyeurlar kuzatish yoki fantaziyaga asoslangan masturbatsiya bilan cheklanadilar va munosabatlar o‘rnatishda qiyinchiliklarga duch keladilar, ammo ba'zilari sheriklari bilan odatiy jinsiy hayotni yashirgan holda yashab, ikki xil hayot kechirishlari mumkin.
Raqamli davrda voyeurizm
Voyeurizm raqamli davrda yangi shakllarga ega bo‘ladi: virtual voyeurizm — masalan, jamoat hojatxonalariga o‘rnatilgan kameralar yoki kuzatuv kameralaridan foydalanish, erotik suhbatlarni eshitish, pornografiyani tomosha qilish orqali voyueristik istaklar qondiriladi. Shuningdek, ekran-voyeurizm — odamning ijtimoiy tarmoqlardagi shaxsiy hayotini kuzatish, shaxsiy ma'lumotlarni yig‘ish.
Voyeurizmni davolash
Kuzatish yoki bu haqda fantaziyalar qilish jinsiy qo‘zg‘alishning asosiy yoki yagona usuliga aylanadi. Kuzatish obsesiv stsenariyga aylanadi va boshqa klassik stsenariylarni siqib chiqaradi.
Voyerizmning rivojlanishiga olib keladigan omillar
Bolalikdagi jinsiy zo‘ravonlik, psixoaktiv moddalarni iste'mol qilish, giperseksuallik, birinchi jinsiy tajribaning muvaffaqiyatsiz bo‘lishi voyuerizmga olib kelishi mumkin. Voyeurizm aqliy buzilishlar, shizofreniya, bipolyar buzilishning manik epizodlari bilan hamroh bo‘lishi mumkin. Tengdoshlar orasida yetarlicha ijtimoiylashmaslik, o‘zini kamchilikli his qilish, tortinish va past o‘zini-o‘zi baholash ham omil bo‘lishi mumkin.
Bolalikdagi ruhiy jarohatlar — masalan, onani yo‘qotish jinsiy xatti-harakatlarni buzilishiga olib kelishi mumkin, qo‘rquv, kuchli hissiy jinsiylashtirilgan epizodlar (bola ota-onasining jinsiy aloqasiga guvoh bo‘lishi yoki begona jinsiy organlarni ko‘rishi) bu holatni kuchaytirishi mumkin.
Voyeurizmga qiziqish hokimiyat va nazorat istagidan kelib chiqishi mumkin — boshqalarni kuzatish o‘zini xuddi intim vaziyatni boshqarayotganday yoki kuzatilayotgan odamlar ustidan kuchga ega bo‘lganday his qilishi mumkin. Shuningdek, taqiqlangan narsalarga qiziqish kuchli jinsiy qo‘zg‘alishga sabab bo‘ladi. Ular jamoatchilik uchun mo‘ljallanmagan narsaga kirish imkoniyatidan zavqlanadilar.
Voyeurizmning yosh chegarasi
Voyeuristik buzilishning tashxisi 18 yoshdan kichik bo‘lgan odamlarga qo‘yilmaydi, chunki o‘smirlik davridagi jinsiy yetilish, qiziquvchanlik va normal jinsiy tajriba keyinchalik yashirin kuzatishga intilishni keltirib chiqarishi va bu holat perversiyaga aylanishi mumkin.
Voyeurlardan qo‘rqish kerakmi?
Begona odamni yashirin kuzatish har doim ham xavfsiz emas. Voyeur odam zo‘rlash sodir qilishi mumkin. Kuzatuvchi odamni fosh qilish tahdidi katta zavq keltiradi, adrenalin ajralishi qo‘zg‘alishni oshiradi.
Voyeurizm kuzatuvchi uchun ham, uning qurbonlari uchun ham jiddiy salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Bu shaxsiy hayotning buzilishi bo‘lib, odamlar orasida tashvish, qo‘rquv va noqulaylikni keltirib chiqarishi mumkin.
Asosan voyeurlar kuzatish yoki fantaziyaga asoslangan masturbatsiya bilan cheklanadilar va munosabatlar o‘rnatishda qiyinchiliklarga duch keladilar, ammo ba'zilari sheriklari bilan odatiy jinsiy hayotni yashirgan holda yashab, ikki xil hayot kechirishlari mumkin.
Raqamli davrda voyeurizm
Voyeurizm raqamli davrda yangi shakllarga ega bo‘ladi: virtual voyeurizm — masalan, jamoat hojatxonalariga o‘rnatilgan kameralar yoki kuzatuv kameralaridan foydalanish, erotik suhbatlarni eshitish, pornografiyani tomosha qilish orqali voyueristik istaklar qondiriladi. Shuningdek, ekran-voyeurizm — odamning ijtimoiy tarmoqlardagi shaxsiy hayotini kuzatish, shaxsiy ma'lumotlarni yig‘ish.
Voyeurizmni davolash
- Psixoterapiya
- Qo‘llab-quvvatlash guruhlari
- SSRI (serotoninni qaytarib olishni selektiv inhibitori)
- Antiandrojen preparatlar (testosteron darajasini pasaytirish va libidoni kamaytirish uchun dorilar)