Xavotir darajasini qanday aniqlash mumkin

Шунингдек, биз инсоннинг ташвишланиши ва бу ташвишни аллақачон паник ҳолатга олиб келиши мумкин бўлган даражада эканлигини кўра оламиз.

Бу қандай бихавотирли параметрлар?
Биринчиси, эътибор қаратиш керак бўлган нарса – бу паришонлик. Агар одам одатдагидан камроқ бирикмада бўлса, у элементар нарсаларни унутади. Масалан:

• - У уйни ёпганми ёки йўқ,
• - У телефонини қаерда қолдирган,
• - Бугун қайси кун,
• - Ҳамкасбини қандай деб аташади,
• - У ҳар доим шу кунда, шу вақтда қиладиган нарсани қилиш.

Бу одамнинг ташвишланишини, унинг ички зўриқиши етти даражада юқори эканлигини ва унга консентрация қилиш ва ташкиллаштириш ортиқча қийин бўлаётганини кўрсатади.

Иккинчи омил, бу ҳам ташвишни кўрсатиши мумкин – бу одамнинг доимий равишда зўриқиш ҳолатида бўлиши. Масалан, у марафончига ўхшайди, у стартга тайёрланади ва кутади. Ва бу марафончи узоқ вақт старт сигнали кутиб, аллақачон чидай олмаслик ҳолатида ва сигнал олмасдан югуришга тайёрланади.

Одам шундай зўриқиш ҳолатида бўлса, бу ҳам ташвишни кўрсатади. Одам жойда ўтириб туриш қийин, у доимий равишда нимадир қилиш керак.

У биров билан гаплашганда, у ҳар томонга югуриб туради.
Агар у йиғилишда ўтирса, унга қўлида нимадир айлантириш керак, у ручка билан ёзиши мумкин.
Бундай одамларга ухлаш жуда қийин, ҳатто улар ухламоқчи бўлсалар ҳам, чунки улар зўриқиш ҳолатида. Улар эрталаб эрта туриб, ишни бошлашга тайёр. Уларнинг миялари ухлаган эмасдек, уларнинг танаси ҳалқаро миқёсда чарчаган ҳолда узилиш қилиб туради, лекин мия ишлашда давом этади.

Бу омилнинг натижаси шундаки, улар эрталаб ухлашган ва дам олган ҳолда ўтирганини сезмайдилар, чунки улар ҳақиқий равишда дам олмаган. Улар зўриқиш ҳолатида давом этишган. Уларга ҳам кўпинча иш тушларда кўриниши мумкин ёки шахсий ҳолатлар билан боғлиқ.

Баъзи одамлар учун бу омил мутлақо тескари ҳолатда кўриниши мумкин. Улар доимий ухламоқчи бўлишади, доим ухлайди, доим ухлашни хоҳлайди. Улар айтади: “Мен ухлаётган мушукга ўхшайман”. Улар 10 соат ухлаганларидан кейин ҳам ўзларини ухлашган ва дам олган ҳолда сезмайдилар, улар ҳали ҳам ухлашни хоҳлашади.

Яна бир ташвиш омилларидан бири – бу ортиқча ҳаракатчанлик. Масалан, одам доимий равишда силкинади. Бундай одамлар ҳақида айтади: “У бутунлай орқада”.

Кейинги омил – бу катастрофиклаштириш. Бундай одамлар бирор нарса ҳақида фикр юритганда, улар ҳамиша нима бўлса бўлади деб айтадилар. Улар энг ёмон ҳолатга тайёрланишади, улар песимистик ва шубҳали.

Навбатдаги омил – ўзларида шубҳа қилиш, нимадир қилмасликдан қўрқиш, улар нима билан шуғулланиш кераклигини билмаслик. Шунингдек, бундай одамлар ҳамма нарсани назорат қилишга уринади.

Ортиқча назорат қилиш – бу яна бир омил. Улар ўзларининг ташвишланишларини қандайдир тарзда бошқариш учун ҳамма нарсани ва ҳаммани назорат қиладилар.

Улар кунига юз марта қўнғироқ қилиб, қаерда эканлигини сўрашади: ҳозир қаерда? ҳозир қаердасиз? ҳозир қаердасиз?
Улар соатга бир неча марта қарашади, доимий ҳисоботлар талаб қиладилар.
Улар кўчага чиққанда, бошқа одамларнинг болаларига қўймасликлари мумкин: яқинроқ бўлма, кўприкдан узоқроқда тур, у ёққа чиқма, акс ҳолда йиқиласан ва яраланасан.
Яъни, уларнинг ташвишланиши жуда кўп бўлиб, улар буни бошқа одамларга тарқатишга ҳаракат қилишади, уларни назорат қилишга ҳаракат қилишади.

Албатта, бундай даражадаги ташвишланишга эга бўлган ҳолатда, аввал неврологга мурожаат қилиш керак, симптомларни енгиллаштириш ва нерв тизимининг ҳолатини енгиллаштириш учун.

Шунингдек, психологга мурожаат қилиш керак, қандай қилиб одам бу ҳолатга келганини тушуниш ва унинг фаолиятини қайта тузиш учун – иш ва дам олиш ўртасидаги мувозанатни қандай топиш керак.