Жуфтликдаги доимий можаролар

Яқинда бир дугонам мендан эрим билан жанжаллашамизми, деб сўради. Ростини айтсам, бу жуда кам ҳолларда бўлади. Биз 2010 йилдан бери биргамиз, муносабатларимизда йиллар давомида можаролар ҳам, инқироз даврлари ҳам, "ёмон одамни қўлга олдим" ва "қара, менга нима қилаяпсан" ўйинлари ҳам бўлган. Умуман олганда, ҳамма нарса одатдагидай кечган .

Ҳозир эса охирги марта қачон “жанжаллашганимизни” эслаш қийин. Шунингдек, иккаламиз ҳам бир-биримизга "сен ҳозир мени асабийлаштиряпсан" деб айта олишимиз мумкин (бу тўғри ибора эмас, чунки "сен мени асабийлаштиряпсан" эмас, балки "мен асабийлашяпман" дейиш яхшироқ, лекин бу унчалик муҳим эмас). Ёки "мен сендан … учун кечирим сўрашни хоҳлардим" каби гаплар ҳам айтамиз.

Жуфтликдаги доимий можаролар​

Жон Готтман ўз тадқиқотларида можароларнинг тахминан 65% доимий эканлигини аниқлади, чунки улар шериклар ўзгармайдиган хусусиятлари туфайли юзага келади.

Натижада, савол шундаки, биз бошқа одамнинг ўзгармайдиган хусусиятларини чин дилидан қабул қилишга тайёрмизми ёки йўқми? Қайси хусусиятлар билан яшашга тайёрмиз ва қайсиларини қабул қила олмаймиз?

Севимли инсон билан бундай “камчиликлар” бўлади, фақат ҳар бир одамда бу тўплам ўзгача. Биз баъзи нарсаларни қабул қилишимиз мумкин, бошқаларини эса йўқ. Аммо биз атайлаб ушбу хусусиятларни қабул қилсак, можаролар сабаблари камроқ муаммо туғдиради.

*Бу ерда 100% қабул қилиб бўлмайдиган ва қизил чизиқ ҳисобланадиган нарсалар ҳақида гап кетмаяпти: зўравонлик, ҳар қандай шаклдаги тажовуз – булар қабул қилинмайди.

Ўзгармайдиган хусусиятларнинг мисоллари:​

• Жинсий конституция (бу ерда ҳар бирининг жинсий эҳтиёжлари миқдори ўзгаради).
• Темперамент.
• Интровертлик/экстравертлик.
• Биоритм (бу ҳақиқий муаммо бўлиши мумкин, масалан, бири соат 8 да уйғонади, бошқаси эса эрталаб 12 дан олдин турмайди).

Ўзгартириш қийин бўлган ва одамда ўзгариш талаби бўлмаса, мумкин бўлмаган хусусиятлар:​

• Қадриятлар ва устуворликлар. Агар одам учун биринчи ўринда иш бўлса, масалан, у болаларга тенг равишда ғамхўрлик қилишини кутиш керак эмас.
• Стрессли ва можаро вазиятларидаги хатти-ҳаракатлар намунаси (ҳужум қилиш ёки ўзини ҳимоя қилиш).
• Яқинликка очиқлик (ҳиссиётлар ҳақида суҳбатлар, қучоқлаш ва бошқалар).
• Боғланиш услуби (ишончли, қочиш, хавотирли, тартибсиз).
• Ҳаётий сценарий.

Можаро пайтидаги хатти-ҳаракатлар ва яқинлик мавзуси – бу жуфтликлар билан психотерапия ишларининг асосий йўналиши, боғланиш услуби ва ҳаётий сценарий эса кўпинча индивидуал терапия мавзусидир (лекин фақат шу билан чекланмайди). Ўзгаришлар, албатта, мумкин, аммо бунга талаб ва мотивация зарур.

Можаролар – муносабатларнинг нормал қисми, аммо икки омил муҳимдир:​

1. Можаро қандай ўтади. Унда ҳурмат сақланадими, ҳақорат ва қўпол чизиқлар ошиб ўтилмайдими?
2. Келишув қандай амалга ошади. Агар можаро ҳалокатли кучга эга бўлса ҳам, агар ярашиш юз берса, яқинликни тиклаш мумкин.

Можародан кейин алоқани тиклаш учун бир неча қадамлар мавжуд:

• Можаро муносабатларда из қолдирганлигини тан олиш ва бу ҳақида гаплашиш зарурлиги.
• Бошқани тушуниш учун унинг позицияси ва ҳиссиётларини тинглашга тайёр бўлиш.
• Бошқанинг ҳиссиётларини тан олиш ва уларни ҳурмат билан қабул қилиш, ҳатто нима учун у шундай ҳис қилаётганини тушунмасангиз ҳам.
• Иккала фикр ҳам бир вақтнинг ўзида мавжуд бўлиши мумкинлигини тан олиш имконияти.
• Ҳиссиётларингиз ва нима сизга мос келмаётганини айтиш учун жасорат.
• Можарода ўз ҳиссангизни тан олиш ва афсус билдиришга бардошлилик.
• Бунинг ўрнига аниқ нима қилишни хоҳлаётганингизни тушуниш, келажакда нималар ҳақида келишиш кераклигини белгилаш.
• Муносабатлар ва шерикнинг аҳамиятини кўрсатиш.
• Муаммони ҳал қилиш истаги, ҳар доим ҳақ бўлиш эмас.