Аутоагрессия болаларда: бу нима ва қандай ёрдам бериш мумкин

Аутоагрессия болаларда ўзини ўзи жароҳатлаш шаклида намоён бўлади: бола ўзини уриши, тишлаши, тирнаб, сочларини юлиши мумкин. Бундай ҳаракатлар турли сабабларга кўра пайдо бўлиши мумкин.

Болаларда аутоагрессиянинг эҳтимолий сабаблари​

1. Ривожланишнинг физиологик хусусиятлари: Кичкина болаларда бош мия қаватида қўзғалиш ва тийилиш жараёнлари тўлиқ шаклланмаган бўлиши мумкин. Шунинг учун улар чарчаган ёки кучли ҳис-туйғуларни бошдан кечираётганда, истерикага тушиб, ўзларига зиён етказиши мумкин.
2. Ҳаддан ташқари қатъий тарбия услуби: Агар бола қаттиқ, авторитар тарбияга дуч келса, у ҳис-туйғуларини бошқариш кўникмасига эга бўлмаслиги мумкин ва бу туйғулар билан курашиш учун ўз ғазабини ўзини ўзи жароҳатлаш орқали намоён қилиши мумкин.
3. Манипулятив хулқ: Айрим болалар аутоагрессив ҳаракатларни катталарнинг эътиборини жалб қилиш ёки истаган нарсасини олиш мақсадида қўлланиши мумкин, катталарнинг кўзларидаги қўрқувни кўриб, шунга эришиш мумкинлигини англайдилар.
4. Шахсий сабаблар: Ҳар бир ҳолат ўзига хос ва боланинг ўзига хос хусусиятларига кўра бошқа сабаблар ҳам бўлиши мумкин.

Боланинг ўзини ўзи жароҳатлашга қарши қандай ёрдам бериш мумкин​

1. Катталарнинг хулқини ўзгартириш: Аввало, ўзини ишончли ва тинч тутувчи ёндашувни қўллаш лозим. Болалар барқарор катта ёшли инсонга муҳтож бўлади, бу инсон унга ҳис-туйғуларини енгиб ўтишда ёрдам беради, уни мулойимлик билан тўхтатади, бағрига олади ва хотиржам қилади.
2. Ҳис-туйғуларни тушунтириш: Бола тинчлангандан сўнг, унинг ҳис-туйғуларини сўзлар орқали тушунтириш муҳим, масалан, шундай дейиш мумкин: «Мен тушунаман, сен ранжидинг ёки ғазабландинг. Кел, бу муаммони биргаликда ҳал қиламиз».
3. Қўллаб-қувватлаш ва намуна бўлиш: Бола қийинчиликларга қарши курашишни ота-онасига қараб ўрганади. Сиз қийин вазиятларда қандай қилиб тўғри муомала қилишни кўрсатиб беринг.

Агрессияни ифода этиш ва ҳис-туйғуларни экологик тарзда яшаш​

Болага агрессияни ифодалашни тақиқлаш тўғри эмас, чунки у инсоннинг жамиятдаги мавжудлиги ва мослашуви учун муҳимдир. Уни ҳис-туйғуларини экологик тарзда ифодалашга ўргатиш тавсия этилади, шунда у ўзини ҳам, бошқаларни ҳам жароҳатламаслиги мумкин.

 

[Guli]

Assalomu alaykum yaxshimisiz? Meni turmushim boʻlmaganligi sababli agressiv holatga oʻtib qolganman. Hozirda jiyanim men bilan oʻgʻil bola men uni juda yaxshi koʻraman bazida koʻp qaygʻurganimdan qattiq gapirishim mumkin. U yanvar oyida tugʻilgan oʻjar va qaysarligi bor. Bazida kelisholmay qolamiz ammo vaziyatni tushuntirsangiz katta kishilardek tushunadi. Bolaga agressiya qilishdan avval oʻzimni bosib olish uchun nima qilsam boʻladi? Ichimdagi gʻazab va alamni tashqariga sochib hovurimni bosaman chogʻi ammo bundan mazza qilmayman afsuslanib yuraman. Chunki tashqaridagilar aybdor emas-ku.

 

[Nigora]

Assalomu alaykum yaxshimisiz? Meni turmushim boʻlmaganligi sababli agressiv holatga oʻtib qolganman. Hozirda jiyanim men bilan oʻgʻil bola men uni juda yaxshi koʻraman bazida koʻp qaygʻurganimdan qattiq gapirishim mumkin. U yanvar oyida tugʻilgan oʻjar va qaysarligi bor. Bazida kelisholmay qolamiz ammo vaziyatni tushuntirsangiz katta kishilardek tushunadi. Bolaga agressiya qilishdan avval oʻzimni bosib olish uchun nima qilsam boʻladi? Ichimdagi gʻazab va alamni tashqariga sochib hovurimni bosaman chogʻi ammo bundan mazza qilmayman afsuslanib yuraman. Chunki tashqaridagilar aybdor emas-ku.

Va alaykum assalom. Agressiyani nazorat qilish qiyin boʻlishi mumkin, lekin qoʻrqmang, buni boshqarish mumkin. Mana bir nechta tavsiya:

1. Nafas olish texnikalari: Agressiyaning birinchi belgilari paydo boʻlganda, chuqur va sekin nafas olishni boshlang. 5 soniya davomida chuqur nafas oling, 3 soniya ushlab turing va 5 soniya davomida nafas chiqaring. Bu sizni tinchlantirishga yordam beradi.

2. Tanaffus qiling: Sabringiz tugashini his qilsangiz, qisqa tanaffus qiling. Xonadan chiqing yoki bir necha daqiqa yolgʻiz qoling.

3. Oʻz his-tuygʻularingizni tushunishga harakat qiling: Nima uchun bu his-tuygʻular paydo boʻlganini va ular nimaga asoslanganini oʻylang. Oʻz his-tuygʻularingizni anglash, ularga moyilligingizni kamaytirishi mumkin.

4. Mustahkam nunnafaqat ijobiy muloqot qiling: Jiyaningiz yoki boshqa odamlar bilan muloqotda boʻlganingizda, his-tuygʻularingiz va fikrlaringizni tinch va ochiq tarzda ifoda etishga harakat qiling.

5. Jismoniy mashqlar qiling: Har kuni bir oz jismoniy faollik, masalan, yugurish yoki yoga, stress va agressiyani kamaytirishga yordam beradi.

6. Jurnal tuting: Kundalik his-tuygʻular va tajribalar haqidagi fikrlaringizni yozib borish sizga nima sababdan agressiyaga uchraganingizni ko‘proq tushunishga yordam beradi va boshqa yechimlar topishingizga imkon yaratadi.

7. Professional yordamga murojaat qiling: Agar agressiya va gʻazabni boshqarish oʻta qiyin boʻlsa, psixolog yoki terapevt bilan maslahatlashishni oʻylab koʻring. Ular sizga individual yondashuvni taklif qilishlari mumkin.

Eslab qoling, oʻzingizni tushunishga va vaziyatni yaxshilashga qaratilgan har qanday harakat, bu yaxshilanishga qadam demakdir.