Буллинг – бу доимий ва тажовузкорлик билан бир кишига нисбатан қаратилган агрессив хулқ-атвор бўлиб, унда иштирокчиларнинг куч, ҳокимият ёки мавқеи тенг эмас. Буллинг нафақат қурбонларга, балки гувоҳларга ва тажовузкорларга ҳам салбий таъсир кўрсатади. Бунинг оқибатлари соғлиқ муаммолари (бош оғриғи, қорин оғриғи), паст ўз-ўзини баҳолаш, ўзига бўлган ишончсизлик, бошқалардан фарқ қилиш ва ўз фикрини билдиришдан қўрқиш, низоларни ҳал қилиш ва бошқалар билан муносабат ўрнатиш қобилиятининг етишмаслигидир.
Буллинг белгиларини қандай аниқлаш мумкин?
1. Куч тенгсизлиги: Қурбон буллингга жавоб бера олмайди.2. Агрессия: Тажовузкорлар орқасидан гапириб, обрўсини тўкишади, бойкот эълон қилишади, нарсаларни бузишади, инкор этишади.3. Такрорланиш: Буллинг қанча вақт давом этмасин, унинг оқибатлари бор. Бир неча ой давомида ва ҳафтасига камида бир марта такрорланадиган ҳолатлар оғир буллинг ҳисобланади.4. Қурбоннинг ўткир эмоционал реакцияси: Қурбонда психосоматик реакциялар бошланиши мумкин.Буллинг ва низо ўртасидаги фарқ
Низо асосан ҳал қилиниши мумкин бўлган масала. Аммо буллингда киши нафақат тортишиши, балки ютқазиши мумкин эмас. Томонларнинг кучи тенг эмас ва устунлик ҳар доим таҳқирловчининг томонида.Нега одамлар буллинг қиладилар?
Буллингнинг сабаби кўпинча жамоанинг иқлимида бўлади, бу ерда зўравонлик қўллаб-қувватланади. Тажовузкорлар кўпинча нарциссизм ёки антисоциал шахсият бузилишига эга бўлишади. Бундай одамлар ўзларини устун ҳис қилиш учун бошқаларни ҳақорат қиладилар.Қурбонларга қандай ёрдам бериш мумкин?
- Ёрдам бериш ва қўллаб-қувватлаш: Қурбонга ёлғиз эмаслигини ва айбдор эмаслигини билдиринг.
- Ҳаракат режасини муҳокама қилиш: Қандай йўл тутиш кераклиги ва кимга мурожаат қилиш мумкинлигини белгилаш.
- Психологик ёрдам: Қурбон психологик таъсирларга дучор бўлса, мутахассисга мурожаат қилинг.
- Ўқитувчилар ва мактаб психологлари билан алоқа қилиш: Муаммони биргаликда ҳал қилиш учун улар билан маслаҳатлашинг.
Буллингнинг муаллифи бўлсангиз, нима қилиш керак?
- Агрессияни тўхтатиш: Буллингни англаб етганингиз муҳим қадам. Бу билан ишлаш мумкин.
- Психологик ёрдам: Агрессияни тўхтатиш қийин бўлса, мутахассисларга мурожаат қилинг.
Ота-оналарга маслаҳатлар
- Фарзандингизга ёрдам беринг: Унинг ёнида бўлинг ва қўллаб-қувватланишини билдиринг.
- Муаммони ўқитувчилар ва психологлар билан муҳокама қилинг.
- Болани ҳимоя қилишни ўргатинг: Агрессорларга хотиржам ва ишончли жавоб беришни ўргатинг.
- Психологга мурожаат қилинг: Агар таъқиб оғир бўлса, мактабга вақтинча ташрифларни тўхтатинг.