Карамликка мурожаат қилиш мотивлари.

Карамлик– бу оддийгина ёмон одат эмас. Ҳар бир завислик объекти ортида инсонни доимий равишда моддаларга ёки маълум ҳаракатларга мурожаат қилишга ундайдиган чуқур ва мураккаб мотивлар ётади. Келинг, завислик асосида ётадиган асосий мотивларни кўриб чиқамиз:

1. Оғриқдан қочиш – кўпинча одамлар ички оғриқдан қутулиш мақсадида завислик объектларига мурожаат қилишади. Бу депрессия, хавотир, стресс ёки яккалик ҳисси бўлиши мумкин. Моддалар ёки муайян ҳаракатлар вақтинчалик бўлса-да, бу салбий ҳисларни енгиллатиб, енгиллик илюзиясини яратади.
2. Қувонч излаш – моддалар ва муайян ҳаракатлар эйфория ва қувонч ҳиссини уйғотиши мумкин. Миянинг дофаминли рағбат тизими фаоллашади ва одам қайтадан бу ҳисларни такрорлашга интилади.
3. Ҳаётдан қочиш – баъзи одамлар реаль ҳаётдаги муаммо ва масъулиятлардан қочиш мақсадида зависликни қўллашади. Бу ишдан, оилавий низолардан ёки бошқа стресс ҳолатларидан қочиш бўлиши мумкин.
4. Ижтимоий мотивлар – ижтимоий босим ва маълум гуруҳда қабул қилиниш истаги инсонни моддаларни истеъмол қилишга ёки муайян ҳаракатларни бажаришга ундаши мумкин. Бу айниқса ўсмирлар ва ёшлар учун муҳимдир, улар жамиятдаги ўрнини топишга ҳаракат қилишади.
5. Паст ўзини баҳолаш – паст ўзини баҳолашга эга бўлган одамлар вақтинча ўз қадр-қимматини ошириш учун завислик объектларига мурожаат қилишади. Бу вақтинчалик назорат ва қувват ҳисси инсонга ички шубҳалар ва ишончсизлик билан курашишга ёрдам беради.
6. Ритуаллар ва одатлар – завислик кўпинча кундалик ҳаётнинг бир қисмига айланиб қоладиган ритуал ва одатлар шаклланиши билан бирга бўлади. Бу ҳаракатлар автоматик бўлиб, улардан воз кечиш қийин.

Психолог билан ишлаш орқали зависликнинг чуқур мотивларини аниқлаш ва уларни қайта кўриб чиқиш мумкин. Когнитив-бихавиорал терапия (КБТ) ва гештальт терапия методлари айниқса самарали бўлиши мумкин.

Завислик объектига мурожаат қилиш мотивларини англаш орқали муаммони яхшироқ тушуниш ва уни енгиш йўлларини топиш осонлашади.