Химик моддаларга боғлиқликка мойилликни қандай тушуниш мумкин?

Химик моддаларга боғлиқликнинг энг қийин томонларидан бири шундаки, боғлиқликка тушган инсонга муаммо мавжудлигини тушунтиришдир. Ҳеч бир алкоголик ёки гиёҳванд тўлиқ реабилитация жараёнини муаммони англамасдан бошламайди. Баъзида муаммони намойиш қилишнинг ягона усули аралашувдир.

Химик моддаларга боғлиқ инсонлар, алкогол ёки гиёҳвандликка чалинганлар, муаммонинг жиддийлигини фақатгина яқинлари билан тўлиқ алоқасиз қолган ва умидсиз ҳолга тушиб, ўзининг ҳозирги вазиятини кўрсатадиган мисоллар билан кўрсатилган пайтдагина англайди. Улар ана шунда реабилитация дастурини ўтишга қарор қиладилар.

Шундай қилиб, яқин кишингизнинг огоҳлантирувчи аломатлари бор-йўқлигини қандай билиш мумкин? Қуйида алкогол ёки гиёҳванд моддаларга боғлиқлик билан боғлиқ бўлган умумий белгиларни келтириб ўтаман.

Алкоголга боғлиқликни қандай тушуниш мумкин? Алкоголга боғлиқликнинг белгиларидан бири бу уни кўпроқ истеъмол қилиш, чеклашга уринишда асабийлашиш ва муаммони тўлиқ рад этишдир:

• Доимий равишда алкогол ҳақида ўйлаш, «жума» кунини интизорлик билан кутиш
• Алкогол истеъмолини назорат қилишга ҳаракат қилиш, лекин бу натижа бермаслик
• Эффектни ҳис қилиш учун алкоголнинг катта миқдорини истеъмол қилиш
• Алкогол таъсирида хавфли ҳолатларга тушиш ва қонун билан муаммоларга дуч келиш
• Алкоголдан воз кечганда ёки чекланган ҳолда истеъмол қилганда безовталик, бош оғриғи, уйқусизлик, асабийлик ёки қалтираш каби симптомлар
• Алкоголни ташлашни исташ, лекин бу мумкин эмас деб ўйлаш
• Алкогол истеъмоли натижасида хотиранинг йўқолиши
• Оила, иш ва бошқа одамлар билан муносабатларда масъулиятларни эътиборсиз қолдириш
• Истеъмолни назорат қилишнинг йўқлиги ва тўхтай олмаслик
• Иқтисодий муаммолар
• Доимий равишда ташвиш ва депрессия ҳис қилиш
• «Ҳамма нарса нотўғри» ёки «ҳаёт назоратдан чиқмоқда» деган ўйлар
• Оила ва дўстлардан узоқлашиш, алкоголикни атрофдагилар ташвишга солиш.

Гиёҳвандликнинг қандай белгиларини тушуниш мумкин? Гиёҳванд моддаларга боғлиқликнинг белгилари асосан руҳий бузилишлар, баланд асабийлик, агрессия билан боғлиқ ҳолатлардан иборат:

• Фикрларда ноаниқлик ва гапларда сўзларнинг туширилиши
• Оила ёки ишга салбий таъсир кўрсатса ҳам гиёҳванд моддаларни истеъмол қилишни давом эттириш
• Бошқаларга нисбатан кучсиз асоссиз агрессия ва зўравонлик ҳолатлари
• Гиёҳвандлик муаммосини муҳокама қилишда ҳимоявий реакция ва агрессив муносабат
• Моддаларни истеъмол қилишни назорат қила олмаслик ёки уни камайтиришга қодир бўлмаслик
• Моддалар истеъмол қилиш учун баҳона топиш, оғир ҳаёт ёки қийин муносабатларга ишора қилиш
• Иш ёки ўқишга қатнаша олмаслик ёки иш самарадорлигининг пасайиши
• Кундалик фаолиятни таъминлаш учун дориларга эҳтиёж
• Овқатланишдан бош тортиш, саломатликнинг ёмонлашиши
• Ташқи кўринишга эътиборсизлик, кийимларни ўзгартиришни унутиш
• Оилавий тадбирларда иштирок этмаслик
• Сабабсиз яширинлик, кечқурун сайр қилиш ва ёлғизликка мойиллик.

Богликлик белгиларини кўрсатиш Агар сиз боғлиқликка эга инсон билан яшасангиз, сизда ҳам созавислик белгиларини кўриш мумкин:

• Инсон учун ортиқча масъулиятни ўз зиммангизга олиш
• Уни ўзи бажара оладиган ишларни унинг ўрнига қилиш
• Уни ўз хатти-ҳаракатларининг табиий оқибатларидан ҳимоя қилиш
• Қариндошнинг ҳаёти ва муаммоларига ортиқча аралашиш
• Ўз хавфсизлигингизни унинг хавфсизлигидан кам қадрлаш
• Бошқариб бўлмайдиган вазиятни назорат қилишга ҳаракат қилиш (масалан, унинг алкогол ёки гиёҳванд моддаларга бўлган мойиллигини)

Шунинг учун, химик моддаларга боғлиқликнинг аломатларига эътибор беринг ва созавислик аломатларини кузатинг. Агар сизда шубҳа пайдо бўлса, мутахассисдан маслаҳат олишдан ҳеч қачон тортинманг.