Konflikt haqida gapirganda, biz manfaatlar to‘qnashuvi yoki kelishmovchilikni nazarda tutamiz, bu esa ba’zida tajovuz bilan ham kechishi mumkin.
Mojarolarni aniqlash va ularni tushunish
Masalan, biz sayrga chiqmoqchi bo‘lsak, lekin yaqinlarimiz biz bilan chiqishni xohlamasa, bu ham konflikt sanaladi, garchi ochiq tajovuz bo‘lmasa ham. Demak, konflikt — bu har qanday manfaatlar to‘qnashuvi. Agar shunday bo‘lsa, bu tushuncha bizga konfliktlarni osonroq hal qilish yo‘llarini topishga yordam beradi.
Mojarolar qanday yuzaga keladi?
Konflikt shuningdek, vaziyatni turlicha tushunish natijasida ham kelib chiqishi mumkin. Bizning dunyoqarashimiz ko‘pincha boshqa odamlarning dunyoqarashiga to‘g‘ri kelmaydi. Shaxsiy his-tuyg‘ular va kelishmovchiliklar konfliktlarning yuzaga kelishida katta rol o‘ynaydi. Masalan, maktabda o‘quvchining bahosi uning ranjishiga, hafsalam pir bo‘lishiga va hatto qo‘rquviga sabab bo‘lishi mumkin.
Maktabda konfliktlar va ularni hal qilish usullari
Ko‘p o‘qituvchilar uchinchi chorak oxirida o‘quvchilarning baholaridan noroziligini eshitadi. O‘quvchi chorak bo‘yicha “uch” olmoqchi emas yoki nazorat ishi uchun qo‘yilgan bahoga rozi emas. Bunday vaziyatda o‘qituvchi mojaroni qanday hal qilishi mumkin?
“Uzoqlashish” strategiyasi
O‘qituvchi o‘quvchiga vaziyatni o‘zgartira olmasligini tushuntirishi mumkin. Bu “mojarodan qochish” deb ataladi. Masalan, o‘qituvchi shunday deyishi mumkin: “Yo‘q, bu sening muammoing, hech narsani tuzatmayman va vaziyatingni hisobga olmayman”, shu tariqa o‘quvchini vaziyat bilan kelishishga majbur qiladi. Bu yondashuv “majburiy” deb ataladi.
“Kompromiss” strategiyasi
Baholarni qayta ko‘rib chiqish uchun aniq sanani belgilash mumkin. Bu oqilona kompromiss bo‘ladi: o‘qituvchi vaqt topadi, o‘quvchi esa bilimlarini yaxshilaydi.
“Hamkorlik” strategiyasi
Agar vaqt kam bo‘lsa, o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasida hamkorlik shaklini taklif qilish mumkin. Masalan, o‘qituvchi o‘quvchiga bahoni o‘zgartirmasligini, lekin keyingi chorakda uning bahosini yaxshilashga yordam berishini aytishi mumkin.
Mojarolarni hal qilishda shaxsiy manfaatlarni hisobga olish
Konflikt nafaqat o‘quvchi bilan, balki uning ota-onasi bilan ham bo‘lishi mumkin. Bu holda o‘qituvchi mojaroni hal qilishda qanday manfaatlarni hisobga olishi kerak?
O‘qituvchining manfaatlari
O‘qituvchi tinch ishlashni, o‘zini xavfsiz va qulay his qilishni xohlaydi. O‘quvchilarning intizomli va muvaffaqiyatli bo‘lishini, ota-onalarning esa tushunadigan va o‘quv-tarbiya jarayonini qo‘llab-quvvatlashini xohlaydi.
Ota-onaning manfaatlari
Ota-ona bola tarbiyasi bilan bog‘liq kundalik vazifalarni tinchlik bilan bajarishni va o‘zini “yomon ota-ona” deb his qilmaslikni xohlaydi.
Mojarolarni hal qilish strategiyalari
Har qanday strategiya muvaffaqiyatli bo‘lishi mumkin, agar o‘qituvchi o‘z kuch va imkoniyatlarini to‘g‘ri baholasa. Birinchi qoidaga ko‘ra, mojaroni hal qilishda o‘z his-tuyg‘ularimizni tan olishimiz kerak. Bu bizga yechim topishda yordam beradi.
O‘qituvchi va ota-ona o‘rtasidagi muloqot
O‘qituvchi ota-onaning tashvishlarini tushunishi va bu tushunchani o‘z munosabatida ifoda etishi mumkin. Masalan, “Men sizning farzandingizning muvaffaqiyatlari haqida qayg‘urayotganingizni tushunaman, bu men uchun ham muhim” deyishi mumkin. Bu konstruktiv muloqotni osonlashtiradi.
Xulosa
Maktabdagi mojarolarni hal qilishda har ikki tomonning manfaatlarini hisobga olish muhim. Konfliktni tushunish va to‘g‘ri yondashish orqali konstruktiv yechim topish mumkin.
