O'z-o'zini tanqid qilishning ta'siri
O'z-o'zini tanqid qilish - bu o'z harakatlari va shaxsiy obrazini salbiy qabul qilishga moyillik bo'lib, bu psixik va jismoniy sog'likka chuqur ta'sir ko'rsatishi mumkin. Keling, o'z-o'zini haddan tashqari tanqid qilishning miyaga va yurakka qanday ta'sir qilishini, shuningdek, Compassion-Focused Therapy (CFT) yordamida bu salbiy ta'sirlarni qanday yumshatish mumkinligini aniqlaymiz.O'z-o'zini tanqid qilishning miyaga ta'siri
- Limbik tizimning faollashuvi: O'z-o'zini tanqid qilish amigdala (migdala tanasi)ni faollashtiradi, bu esa xavotir va stress darajasini oshiradi va psixik sog'likka salbiy ta'sir qiladi (Longe et al., 2010).
- Neyroplastiklikning pasayishi: O'z-o'zini tanqid qilishdan kelib chiqqan stress miyadagi neyroplastiklikni pasaytiradi, bu esa miyani moslashish va o'rganish qobiliyatini yomonlashtiradi (McEwen, 2012).
O'z-o'zini tanqid qilishning yurakka ta'siri
- Yurak urishining variabiliteti (HRV): Bu ko'rsatkich yurak urishlari orasidagi intervaldagi o'zgarishlarni aks ettiradi va vegetativ asab tizimi holatini hamda organizmning stressga bo'lgan reaksiyasini baholash uchun ishlatiladi. O'z-o'zini tanqid qilish HRV ni pasaytiradi, bu esa vegetativ asab tizimida nomutanosiblik va yurak-qon tomir kasalliklari xavfini oshiradi (Thayer et al., 2010).
- Stress va yurak faoliyati: Stress va yuqori kortizol darajasi arterial bosimning oshishi va yurak urishining tezlashishiga olib keladi (Hamer et al., 2010).
Sabr-toqat terapiyasining roli (CFT)
- CFT amaliyoti: CFT o'z-o'zini tanqid qilish va uyatdan qutilishga qaratilgan amaliyotlarni o'z ichiga oladi, bu esa o'zini ijobiyroq qabul qilishga va psixik sog'likni yaxshilashga yordam beradi (Gilbert, 2009).
- HRV ni oshirish orqali stressni kamaytirish: CFT amaliyotlari, masalan, sabr-toqat meditatsiyalari, stress va xavotir darajasini kamaytiradi, bu esa parasimpatik asab tizimini faollashtirib, HRV ni oshiradi (Kirby et al., 2017).