Panik hujumlar bilan samarali kurash usullari haqida gapirishdan oldin, ularni bartaraf etishga nima xalaqit berishini tushunib olish muhimdir.
Sog‘ayishning ikki asosiy dushmani – bu qochish (himoya qilish) xatti-harakati va panik hujum paytida paydo bo‘lgan qo‘rquvning o‘zidan qo‘rqishdir. Shu bois, kurashni panik hujum bilan emas (chunki uni qanchalik ko‘p yengishga harakat qilsak, shunchalik ko‘p kuchimizni sarflab, muvaffaqiyatsizlikka uchraymiz), balki panik holatlarni qo‘llab-quvvatlaydigan mexanizmlar bilan boshlash lozim.
Himoya qiluvchi xatti-harakat – bu odamni cho‘chitadigan joylar va holatlardan qochishdir. Ushbu joylar va vaziyatlar real xavf tug‘dirmasligi mumkin, biroq inson ongida ular mustahkam bog‘langan bo‘ladi. Biroq bunday vaqtinchalik xotirjamlik hissi yanada kuchliroq tashvish paydo bo‘lishiga olib keladi, chunki qochish bizning ongsizligimiz uchun real xavf mavjudligining tasdig‘idir.
Bunday yo‘nalishda harakat qilar ekan, odam vaziyatni nazorat qilish imkoniyatini tobora yo‘qotadi va qo‘rquv geometrik progressiyada o‘sib boradi, hayotning barcha sohalarini qamrab oladi.
Har bir alohida holda panik hujumlarning sabablarini aniqlash va ularni mutaxassis bilan birgalikda hal qilish juda muhimdir. Biroq, bundan tashqari, ongimiz xavfning xayoliyligini qabul qilish va bu haqiqatda xavfli emasligini tushunishi kerak.
Inson qochishni va himoyalanishni to‘xtatganda va asta-sekin o‘z qo‘rquviga yaqinlashganda, ong xavfsizlik tajribasini oladi va panik hujumlar paydo bo‘lishni to‘xtatadi, chunki endi qo‘rqish kerak bo‘lgan narsa qolmaydi. Bu holatda qo‘rquv va vaziyat o‘rtasidagi bog‘liqlik uziladi.
Panik hujumlarni yengishda yana bir to‘siq – bu qo‘rquvdan qo‘rqishdir. Sog‘ayish yo‘lida oldinga siljish uchun qo‘rqishga ruxsat berish kerak. Inson o‘z qo‘rquvi bilan yuzlashib, uni boshdan kechirishi bilan, panik hujumlar zaiflashib yo‘q bo‘lib ketadi. Chunki qo‘rqita olmaydigan qo‘rquv bizning psixikamiz uchun ma'nosiz bo‘ladi.
Panik hujumlar bilan kurashni boshlashda asosiy qadamlar – bu onglilik va nazoratni kamaytirishdir.
Panik hujum yaqinlashganda, uning barcha simptomlari mutlaqo xavfsiz ekanligini yodda saqlashga harakat qilish kerak – ular na hayotga, na sog‘liqqa tahdid soladi. Buni qabul qilish qiyin bo‘lsa-da, avvalgi panik hujumlar tajribasini eslab, bu hujumlardan keyin faqatgina noqulay holat va yana qayta paydo bo‘lish qo‘rquvi qolganini yodda tutish muhimdir.
Ko‘plab dam olish texnikalari panik hujumlar paytida tavsiya etiladi va ular juda samaralidir. Biroq, odamlar bu texnikalarni qo‘llaganda, hujumni to‘liq bostirishga intilishadi. Ammo buni uddalay olmay, qo‘rquv yanada kuchayadi. Shu bois, dam olish texnikasi panik hujum bilan kurashish uchun emas, balki hujumni kuchaytiruvchi ortiqcha taranglikni kamaytirish uchun qo‘llanishi lozim.
Qo‘rquv kuchaygan vaqtda, uni o‘zidan ajratib, tashqaridan kuzatish usulini qo‘llash kerak. Bu yerdagi maqsad – qo‘rquvni o‘rganish, uning qayerda ekanligini tushunishdir:
– U qanday his-tuyg‘u?
– U tananing qaysi joyida to‘plangan?
– Nimalarga o‘xshaydi?
– Qanday o‘zgaradi?
– U qanday haroratda?
Keyin, imkon qadar bu hisni vizualizatsiya qilib, uni o‘zidan uzoqlashtirib, faqat kuzatish kerak. Bu bilan ong yangi tajriba oladi va ongsiz darajada inson qo‘rqmayotganini tushunadi, bu holat xavfli emasligini anglab, avvalgi reaksiya endi dolzarb emasligini qabul qiladi.
Qo‘rquvni boshqarish qobiliyatiga ega bo‘lgach, inson uni o‘zi chaqirib, unga qarshi turishi mumkin. Bunday holatda qo‘rquv hujumlari yo‘qoladi, chunki qo‘rqitishga qodir bo‘lmagan hujum o‘z ma'nosini yo‘qotadi.
Shu bilan birga, qochish xatti-harakati salbiy his-tuyg‘ularni bardosh berish qobiliyatini susaytiradi, shuning uchun panik hujumlar bilan bosqichma-bosqich kurashish lozim.
Sog‘ayishning ikki asosiy dushmani – bu qochish (himoya qilish) xatti-harakati va panik hujum paytida paydo bo‘lgan qo‘rquvning o‘zidan qo‘rqishdir. Shu bois, kurashni panik hujum bilan emas (chunki uni qanchalik ko‘p yengishga harakat qilsak, shunchalik ko‘p kuchimizni sarflab, muvaffaqiyatsizlikka uchraymiz), balki panik holatlarni qo‘llab-quvvatlaydigan mexanizmlar bilan boshlash lozim.
Himoya qiluvchi xatti-harakat – bu odamni cho‘chitadigan joylar va holatlardan qochishdir. Ushbu joylar va vaziyatlar real xavf tug‘dirmasligi mumkin, biroq inson ongida ular mustahkam bog‘langan bo‘ladi. Biroq bunday vaqtinchalik xotirjamlik hissi yanada kuchliroq tashvish paydo bo‘lishiga olib keladi, chunki qochish bizning ongsizligimiz uchun real xavf mavjudligining tasdig‘idir.
Bunday yo‘nalishda harakat qilar ekan, odam vaziyatni nazorat qilish imkoniyatini tobora yo‘qotadi va qo‘rquv geometrik progressiyada o‘sib boradi, hayotning barcha sohalarini qamrab oladi.
Har bir alohida holda panik hujumlarning sabablarini aniqlash va ularni mutaxassis bilan birgalikda hal qilish juda muhimdir. Biroq, bundan tashqari, ongimiz xavfning xayoliyligini qabul qilish va bu haqiqatda xavfli emasligini tushunishi kerak.
Inson qochishni va himoyalanishni to‘xtatganda va asta-sekin o‘z qo‘rquviga yaqinlashganda, ong xavfsizlik tajribasini oladi va panik hujumlar paydo bo‘lishni to‘xtatadi, chunki endi qo‘rqish kerak bo‘lgan narsa qolmaydi. Bu holatda qo‘rquv va vaziyat o‘rtasidagi bog‘liqlik uziladi.
Panik hujumlarni yengishda yana bir to‘siq – bu qo‘rquvdan qo‘rqishdir. Sog‘ayish yo‘lida oldinga siljish uchun qo‘rqishga ruxsat berish kerak. Inson o‘z qo‘rquvi bilan yuzlashib, uni boshdan kechirishi bilan, panik hujumlar zaiflashib yo‘q bo‘lib ketadi. Chunki qo‘rqita olmaydigan qo‘rquv bizning psixikamiz uchun ma'nosiz bo‘ladi.
Panik hujumlar bilan kurashni boshlashda asosiy qadamlar – bu onglilik va nazoratni kamaytirishdir.
Panik hujum yaqinlashganda, uning barcha simptomlari mutlaqo xavfsiz ekanligini yodda saqlashga harakat qilish kerak – ular na hayotga, na sog‘liqqa tahdid soladi. Buni qabul qilish qiyin bo‘lsa-da, avvalgi panik hujumlar tajribasini eslab, bu hujumlardan keyin faqatgina noqulay holat va yana qayta paydo bo‘lish qo‘rquvi qolganini yodda tutish muhimdir.
Ko‘plab dam olish texnikalari panik hujumlar paytida tavsiya etiladi va ular juda samaralidir. Biroq, odamlar bu texnikalarni qo‘llaganda, hujumni to‘liq bostirishga intilishadi. Ammo buni uddalay olmay, qo‘rquv yanada kuchayadi. Shu bois, dam olish texnikasi panik hujum bilan kurashish uchun emas, balki hujumni kuchaytiruvchi ortiqcha taranglikni kamaytirish uchun qo‘llanishi lozim.
Qo‘rquv kuchaygan vaqtda, uni o‘zidan ajratib, tashqaridan kuzatish usulini qo‘llash kerak. Bu yerdagi maqsad – qo‘rquvni o‘rganish, uning qayerda ekanligini tushunishdir:
– U qanday his-tuyg‘u?
– U tananing qaysi joyida to‘plangan?
– Nimalarga o‘xshaydi?
– Qanday o‘zgaradi?
– U qanday haroratda?
Keyin, imkon qadar bu hisni vizualizatsiya qilib, uni o‘zidan uzoqlashtirib, faqat kuzatish kerak. Bu bilan ong yangi tajriba oladi va ongsiz darajada inson qo‘rqmayotganini tushunadi, bu holat xavfli emasligini anglab, avvalgi reaksiya endi dolzarb emasligini qabul qiladi.
Qo‘rquvni boshqarish qobiliyatiga ega bo‘lgach, inson uni o‘zi chaqirib, unga qarshi turishi mumkin. Bunday holatda qo‘rquv hujumlari yo‘qoladi, chunki qo‘rqitishga qodir bo‘lmagan hujum o‘z ma'nosini yo‘qotadi.
Shu bilan birga, qochish xatti-harakati salbiy his-tuyg‘ularni bardosh berish qobiliyatini susaytiradi, shuning uchun panik hujumlar bilan bosqichma-bosqich kurashish lozim.