Psixosomatik kasalliklar (psixosomatika) — bu somatik kasalliklar bo'lib, ularning sabablari to'liq yoki qisman psixologik omillar bilan bog'liq. Ya'ni, bu psixologik sabablardan (va faqat ularning emas) kelib chiqadigan tana kasalliklaridir.
Tana va psixika qanday bog'liq?
Aql va tana alohida mohiyatlar emas, balki bir butunning ikki qismi hisoblanadi. Qanday fikrlashimiz va his qilishimiz jismoniy salomatligimizga katta ta'sir ko'rsatishi mumkin. Masalan, surunkali stress jismoniy simptomlarga olib kelishi mumkin: bosh og'rig'i, charchoq, ovqat hazm qilish muammolari. Xuddi shunday, depressiya va xavotir jismoniy og'riq sifatida namoyon bo'lishi mumkin, masalan, mushaklarning zo'riqishi, kramplar va bel og'rig'i.
Bunda jismoniy simptomlar ham psixikaga ta'sir qiladi: kasallik simptomlari, noxush tashxislar, shifokorga borish va noqulay davolanish juda stressli bo'lishi mumkin, ko'plab hissiy kechinmalarni keltirib chiqarishi va hatto depressiya yoki xavotirli buzilishlarning rivojlanishiga olib kelishi mumkin.
Ammo ko'pincha shunday holatlar bo'ladi-ki, qandaydir kasallik faqat organizmimizning bir qismini ta'sir qiladi. Masalan, shamollash va boshqa ko'plab somatik kasalliklar psixikaga ta'sir qilmasdan o'tib ketadi. Va aksincha, psixik buzilishlar yoki hissiy kechinmalar umuman jismoniy simptomlarni keltirib chiqarmasligi mumkin.
Hissiy holat tanaga qanday ta'sir qiladi?
Hissiyotlar bizning tanamizga ta'sir qilishi mumkin, chunki miyamiz va tanamiz bir-biri bilan o'zaro ta'sir qiladi. Masalan, biz stress yoki xavotirni his qilsak, organizmimiz ko'proq stress gormonlarini, masalan, kortizol va adrenalin ishlab chiqara boshlaydi. Bu qon bosimini oshiradi, yurak urishini va nafas olishni tezlashtiradi, mushaklarning zo'riqishiga olib keladi.
Doimiy stress, xavotir yoki g'azab organizmning resurslarini tugatishi va uni somatik kasalliklarga nisbatan zaiflashtirishi mumkin.
Hissiyotlar qanday jismoniy simptomlarni keltirib chiqarishi mumkin?
Ko'plab jismoniy simptomlar hissiyotlar bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Eng keng tarqalganlari:
Shartli ravishda, psixologik sabablarga ko'ra rivojlanishi va davom etishi mumkin bo'lgan somatik kasalliklarni va psixologik sabablarga ko'ra (ehtimol) yuzaga keladigan somatik kasalliklarni ajratib ko'rsatish mumkin.
Birinchisiga, masalan, yurak-qon tomir tizimi kasalliklari kiradi. Bir tomondan, uzoq muddatli stress ta'siri yurak-qon tomir kasalliklarining rivojlanishiga yordam berishi mumkin. Boshqa tomondan, mavjud kasallik bo'lsa, xavotir, stress va boshqa tetiklovchilar simptomlarni kuchaytirishi va kasallikning davom etishini yomonlashtirishi mumkin.
Bronxial astma holatida hujumlar ko'pincha hissiy zo'riqish, xavotir yoki stress bilan bog'liq bo'lishi mumkin, chunki bu kasallikda nafas yo'llarining mushaklari giperxo'sil (ta'sirlarga juda sezgir) bo'ladi.
Ikkinchi variant — psixologik sabablarga ko'ra (ehtimol) yuzaga keladigan somatik kasalliklar — hozirda ilm-fan uchun kulrang zona bo'lib qolmoqda. Masalan, o'n ikki barmoqli ichak yarasi kasalligining sabablari psixologik omillar bo'lishi mumkin, chunki bakteriyaning (Helicobacter pylori) mavjudligi kasallikning rivojlanishini 100% izohlab bermaydi va hozirgi paytda olimlar boshqa sabablari topa olmaydilar.
Ko'pchilik autoimmun kasalliklar stress bilan bog'liq, masalan, revmatoid artrit yoki psoriaz. Ammo olimlar bunday kasalliklarni psixologik sabablarga ko'ra yuzaga kelgan deb tan olishga shoshilmaydilar va fiziologik qonuniyatlarni topishga urinishni davom ettirmoqdalar.
Somatoform buzilishlar nima?
Somatoform buzilishlar — bu jismoniy simptomlar shaklida namoyon bo'ladigan, aniq organik sabablarga ega bo'lmagan psixik kasalliklar. Somatoform buzilishlaridan aziyat chekadigan odamlar ko'pincha og'riqlar, charchoq, ovqat hazm qilish muammolari, nafas olishdagi muammolar va boshqa jismoniy ko'rinishlar haqida shikoyat qiladilar, bu esa kundalik hayotda sezilarli noqulaylik va cheklovlarga olib kelishi mumkin.
Agar men o'zimda psixosomatik buzilishni sezsam, nima qilishim kerak?
Kasalligingiz psixosomatik ekanligini aniqlash qiyin bo'lishi mumkin, chunki siz bir vaqtning o'zida psixik va jismoniy simptomlarni boshdan kechirishingiz mumkin, ular bir-biri bilan bog'liq bo'lmasligi mumkin. Biroq, ba'zi belgilarga e'tibor qaratishingiz mumkin:
Psixosomatik salomatlikni qanday oldini olish mumkin?
Psixosomatik kasalliklarni oldini olish uchun retsept juda oddiy: hayotda muvozanatni saqlash, stress va salbiy kechinmalar bilan kurashish qobiliyatiga ega bo'lish.
Turli texnikalar bilan tanishish uchun bizning boshqa maqolalarimizni o'qib chiqishingiz mumkin:
Psixosomatik buzilishlarni davolashning muhim qismi — bu psixoterapiya.
Psixolog bilan siz kasallikni qo'zg'atadigan yoki kuchaytiradigan psixologik sabablarni aniqlab, ularni hal qilish rejasini tuzishingiz va shu rejaga ko'ra harakat qilishingiz mumkin.
Shuningdek, psixoterapiya davomida siz o'z-o'zingizga yordam berish, hissiy regulyatsiya va stress bilan kurashish ko'nikmalarini o'zlashtirasiz, bu sizga psixolog bilan ishlashdan tashqari psixik buzilishlarni oldini olishga yordam beradi.
Agar sizni psixosomatik kasalliklar yoki simptomlar bezovta qilsa, hoziroq sog'ayishga birinchi qadamni tashlang — psixolog tanlash uchun yoziling yoki mutaxassisni o'z tanlovingiz bo'yicha bizning katalogimizda tanlang.
Muhim! Biz psixosomatika haqida faqat shifokor barcha somatik asoslarni istisno qilgandan so'ng gapiramiz, shuning uchun psixologga tashrif buyurishdan oldin yoki parallel ravishda terapevt va ixtisoslashgan shifokorlarga murojaat qilish kerak.
Tana va psixika qanday bog'liq?
Aql va tana alohida mohiyatlar emas, balki bir butunning ikki qismi hisoblanadi. Qanday fikrlashimiz va his qilishimiz jismoniy salomatligimizga katta ta'sir ko'rsatishi mumkin. Masalan, surunkali stress jismoniy simptomlarga olib kelishi mumkin: bosh og'rig'i, charchoq, ovqat hazm qilish muammolari. Xuddi shunday, depressiya va xavotir jismoniy og'riq sifatida namoyon bo'lishi mumkin, masalan, mushaklarning zo'riqishi, kramplar va bel og'rig'i.
Bunda jismoniy simptomlar ham psixikaga ta'sir qiladi: kasallik simptomlari, noxush tashxislar, shifokorga borish va noqulay davolanish juda stressli bo'lishi mumkin, ko'plab hissiy kechinmalarni keltirib chiqarishi va hatto depressiya yoki xavotirli buzilishlarning rivojlanishiga olib kelishi mumkin.
Ammo ko'pincha shunday holatlar bo'ladi-ki, qandaydir kasallik faqat organizmimizning bir qismini ta'sir qiladi. Masalan, shamollash va boshqa ko'plab somatik kasalliklar psixikaga ta'sir qilmasdan o'tib ketadi. Va aksincha, psixik buzilishlar yoki hissiy kechinmalar umuman jismoniy simptomlarni keltirib chiqarmasligi mumkin.
Hissiy holat tanaga qanday ta'sir qiladi?
Hissiyotlar bizning tanamizga ta'sir qilishi mumkin, chunki miyamiz va tanamiz bir-biri bilan o'zaro ta'sir qiladi. Masalan, biz stress yoki xavotirni his qilsak, organizmimiz ko'proq stress gormonlarini, masalan, kortizol va adrenalin ishlab chiqara boshlaydi. Bu qon bosimini oshiradi, yurak urishini va nafas olishni tezlashtiradi, mushaklarning zo'riqishiga olib keladi.
Doimiy stress, xavotir yoki g'azab organizmning resurslarini tugatishi va uni somatik kasalliklarga nisbatan zaiflashtirishi mumkin.
Hissiyotlar qanday jismoniy simptomlarni keltirib chiqarishi mumkin?
Ko'plab jismoniy simptomlar hissiyotlar bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Eng keng tarqalganlari:
- Bosh og'rig'i va migren
- Qorin og'rig'i, diareya yoki ich qotishi
- Mushaklar va bo'g'imlarda og'riq (yoki mavjud og'riqning kuchayishi)
- Uyqusizlik yoki kuchaygan charchoq
- Yuqori qon bosimi va tez yurak urishi
- Ko'krak qafasidagi og'riqlar
- Ko'ngil aynishi
- Bosh aylanishi
- Tremor, titroq
Shartli ravishda, psixologik sabablarga ko'ra rivojlanishi va davom etishi mumkin bo'lgan somatik kasalliklarni va psixologik sabablarga ko'ra (ehtimol) yuzaga keladigan somatik kasalliklarni ajratib ko'rsatish mumkin.
Birinchisiga, masalan, yurak-qon tomir tizimi kasalliklari kiradi. Bir tomondan, uzoq muddatli stress ta'siri yurak-qon tomir kasalliklarining rivojlanishiga yordam berishi mumkin. Boshqa tomondan, mavjud kasallik bo'lsa, xavotir, stress va boshqa tetiklovchilar simptomlarni kuchaytirishi va kasallikning davom etishini yomonlashtirishi mumkin.
Bronxial astma holatida hujumlar ko'pincha hissiy zo'riqish, xavotir yoki stress bilan bog'liq bo'lishi mumkin, chunki bu kasallikda nafas yo'llarining mushaklari giperxo'sil (ta'sirlarga juda sezgir) bo'ladi.
Ikkinchi variant — psixologik sabablarga ko'ra (ehtimol) yuzaga keladigan somatik kasalliklar — hozirda ilm-fan uchun kulrang zona bo'lib qolmoqda. Masalan, o'n ikki barmoqli ichak yarasi kasalligining sabablari psixologik omillar bo'lishi mumkin, chunki bakteriyaning (Helicobacter pylori) mavjudligi kasallikning rivojlanishini 100% izohlab bermaydi va hozirgi paytda olimlar boshqa sabablari topa olmaydilar.
Ko'pchilik autoimmun kasalliklar stress bilan bog'liq, masalan, revmatoid artrit yoki psoriaz. Ammo olimlar bunday kasalliklarni psixologik sabablarga ko'ra yuzaga kelgan deb tan olishga shoshilmaydilar va fiziologik qonuniyatlarni topishga urinishni davom ettirmoqdalar.
Somatoform buzilishlar nima?
Somatoform buzilishlar — bu jismoniy simptomlar shaklida namoyon bo'ladigan, aniq organik sabablarga ega bo'lmagan psixik kasalliklar. Somatoform buzilishlaridan aziyat chekadigan odamlar ko'pincha og'riqlar, charchoq, ovqat hazm qilish muammolari, nafas olishdagi muammolar va boshqa jismoniy ko'rinishlar haqida shikoyat qiladilar, bu esa kundalik hayotda sezilarli noqulaylik va cheklovlarga olib kelishi mumkin.
Agar men o'zimda psixosomatik buzilishni sezsam, nima qilishim kerak?
Kasalligingiz psixosomatik ekanligini aniqlash qiyin bo'lishi mumkin, chunki siz bir vaqtning o'zida psixik va jismoniy simptomlarni boshdan kechirishingiz mumkin, ular bir-biri bilan bog'liq bo'lmasligi mumkin. Biroq, ba'zi belgilarga e'tibor qaratishingiz mumkin:
- Simptomlaringiz stress yoki hissiy zarbalar paytida kuchayadi;
- Sizda aniq organik sababga ega bo'lmagan yoki standart davolash usullariga javob bermaydigan simptomlar mavjud;
- Sizda sog'liq yoki davolanish bilan bog'liq bo'lgan bezovtalik, xavotir yoki tushkunlik holatlari bor.
Psixosomatik salomatlikni qanday oldini olish mumkin?
Psixosomatik kasalliklarni oldini olish uchun retsept juda oddiy: hayotda muvozanatni saqlash, stress va salbiy kechinmalar bilan kurashish qobiliyatiga ega bo'lish.
Turli texnikalar bilan tanishish uchun bizning boshqa maqolalarimizni o'qib chiqishingiz mumkin:
- Qanday qilib salbiy hissiyotlarni boshqarish mumkin?
- Xavotir nima va u bilan qanday kurashish mumkin?
- O'zingizga nisbatan mehribon bo'lishni o'rganish: ichki tanqidchi ovozini qanday o'chirish kerak?
- O'zingizni va yaqinlaringizni qanday qo'llab-quvvatlash mumkin?
- Uxlash sifatini osonlik bilan yaxshilashning yetti usuli.
Psixosomatik buzilishlarni davolashning muhim qismi — bu psixoterapiya.
Psixolog bilan siz kasallikni qo'zg'atadigan yoki kuchaytiradigan psixologik sabablarni aniqlab, ularni hal qilish rejasini tuzishingiz va shu rejaga ko'ra harakat qilishingiz mumkin.
Shuningdek, psixoterapiya davomida siz o'z-o'zingizga yordam berish, hissiy regulyatsiya va stress bilan kurashish ko'nikmalarini o'zlashtirasiz, bu sizga psixolog bilan ishlashdan tashqari psixik buzilishlarni oldini olishga yordam beradi.
Agar sizni psixosomatik kasalliklar yoki simptomlar bezovta qilsa, hoziroq sog'ayishga birinchi qadamni tashlang — psixolog tanlash uchun yoziling yoki mutaxassisni o'z tanlovingiz bo'yicha bizning katalogimizda tanlang.
Muhim! Biz psixosomatika haqida faqat shifokor barcha somatik asoslarni istisno qilgandan so'ng gapiramiz, shuning uchun psixologga tashrif buyurishdan oldin yoki parallel ravishda terapevt va ixtisoslashgan shifokorlarga murojaat qilish kerak.