Ba'zi rahbarlar faqat ayollarni ishga olishga harakat qilishadi. Ularning fikricha, ayollar itoatkor va ijrochilar. Ular erkaklar kabi iste'dodli emaslar, lekin ishonchli va ishda pand bermaydilar. Bunday mulohazalarda mizo'giniya namoyon bo'ladi. Psixika bo'yicha qo'llanmaning navbatdagi sonida bu haqida so'z yuritamiz.
Atama XVII asrda ingliz qilichboz Jozef Svitnam tomonidan yozilgan "Nojo'ya, dangasa, itoatsiz va beqaror ayollar ustidan sud" traktati nashr etilgandan so'ng paydo bo'lgan. Bu ayollar haqida seksistik hazillar to'plami bo'lib, o'z vaqtida juda mashhur bo'lgan. Ammo mizo'giniya Svitnamdan oldin ham mavjud bo'lgan.
Ovchi va terimchilar jamoalarida erkaklar va ayollar taxminan teng edilar, chunki ular oziq-ovqat olishda teng hissa qo'shganlar. Ayollar ov qilmas edilar, lekin ular bolalari bilan birga yegulik o'simliklar va yovvoyi asal yig'ib, odamlarning asosiy oziqlanish manbaini tashkil etganlar.
Bu ham erkaklar, ham ayollarga ma'lum darajada erkinlik bergan. Masalan, ular o'z oilasi bilan yashash yoki boshqasiga ko'chib o'tish erkinligiga ega bo'lganlar – ularga yaxshiroq munosabatda bo'lgan joyni tanlaganlar.
Lekin dehqonchilikka o'tish bilan erkaklarning roli ortdi. Jismoniy kuchi va chidamliligi tufayli ular ayollarga qaraganda qimmatliroq ishchilar bo'lib qolishdi va oilalari ularni ko'chib ketishga qarshi bo'lishdi. Natijada, faqat ayollar o'z oilalarini tark etib, farzand ko'rish uchun boshqa oilaga borishni boshladilar. Ular o'z hamkorlarining oilasi uchun begona bo'lgan, shuning uchun hech kim ularning manfaatlarini himoya qilish uchun ko'p harakat qilmagan. Bu ayollarning holatini yomonlashtirdi va ularni tanlash huquqidan mahrum qildi.
Dehqonchilik, shuningdek, xususiy mulkning paydo bo'lishiga olib kelgan – er, chorva, ish qurollari. Ular faqat erkaklar orqali meros qilingan. Shunday qilib, patriarxat shakllandi – erkaklar avvalambor boshliq deb hisoblanadigan, ayollar esa ikkinchi darajali bo'lgan ijtimoiy tuzilish tizimi. Ko'pchilik olimlar fikricha, aynan patriarxal jamiyatning mavjudligi mizo'giniyaning asosiy sababi hisoblanadi.
Tarbiya. Agar kishi ayollar doimiy ravishda haqoratga uchraydigan, ularga xizmat ko'rsatish xodimi sifatida qaraladigan va ularning fikri e'tiborga olinmaydigan oilada o'ssa, u bu xulq-atvorni qabul qilishi va gender rollari haqidagi tegishli tushunchalarni o'zlashtirishi ehtimoli yuqori.
Hayotiy tajriba. Agar bola o'sib ulg'aygan muhit, uning do'stlari, sinfdoshlari va blogerlar mizo'giniyaga ega bo'lsa, u bu fikrlarni osongina qabul qilishi mumkin, hatto uning ota-onasi bunday fikrga ega bo'lmasa ham.
Madaniyat. Agar odam bolaligida sevgan filmlar, teleseriallar, kitoblar mizo'giniyaga asoslangan bo'lsa, bu stereotiplar kattalar hayotida ham normal bo'lib tuyuladi.
Mizo'giniyaning tipik ko'rinishlari:
Mizo'giniyaning namoyon bo'lishini e'tiborsiz qoldirmang. U bilan to'qnash kelganda, norozilikni ifoda etishdan tortinmang. Masalan, bunday xatti-harakatlar qabul qilinmasligini va siz bunday xatti-harakatlarni o'zingiz yoki atrofingizdagi ayollarga nisbatan toqat qilmasligingizni ayting.
Ma'lumot bering. Agar kimdir mizo'giniya fikrini aytib yoki biron bir xatti-harakat bilan ifodalasa va nima noto'g'ri ekanini tushunmasa, unga tushuntirishga harakat qiling.
Yordam so'rang. Agar doimiy ravishda sheriklaringiz tomonidan nomunosib hazillar yoki mizo'giniya hujumlariga duch kelsangiz, kadrlar bo'limi yoki rahbar bilan bu haqda gaplashishga harakat qiling.
Chegaralarni belgilang. Agar siz mizo'giniya ustidan ta'sir o'tkaza olmasligingizni tushunsangiz, u bilan muloqotni imkon qadar kamaytiring. Bu sizning stress darajangizni kamaytiradi.
Ichki mizo'giniya bilan ishlang. Ichki mizo'giniya fikrlarida hech qanday yaxshilik yo'q. Lekin sizda bu fikrlarning borligi uchun aybdor emassiz: siz ularni bolalikda bilmasdan o'zlashtirgan bo'lishingiz mumkin. Kattalar bo'lib, ularni tuzatishingiz mumkin.
O'zingizga g'amxo'rlik qiling. Mizo'giniya bilan to'ldirilgan jamiyatda yashash ayollar uchun katta stressni keltirib chiqaradi. Shuning uchun stressni kamaytirish amaliyotlarini o'zlashtirish juda muhimdir. Eng oddiylari: sport bilan shug'ullanish, to'laqonli uyqu, sayr qilish, chuqur nafas olish.
Mizo'giniya nima
Mizo'giniya – bu ayollarning tabiatan erkaklarga qaraganda ba'zi yoki barcha sohalarda pastligini tasdiqlovchi e'tiqoddir. Masalan, biznesda, aniq fanlarda yoki ijodda. Bundan tashqari, ba'zi odamlar ayollar axloqiy jihatdan pastroq deb hisoblaydi. Mizo'giniya seksizmning bir shakli hisoblanadi va ayollarga nisbatan nafrat yoki oldindan shakllangan fikrlarni ifodalaydi.Atama XVII asrda ingliz qilichboz Jozef Svitnam tomonidan yozilgan "Nojo'ya, dangasa, itoatsiz va beqaror ayollar ustidan sud" traktati nashr etilgandan so'ng paydo bo'lgan. Bu ayollar haqida seksistik hazillar to'plami bo'lib, o'z vaqtida juda mashhur bo'lgan. Ammo mizo'giniya Svitnamdan oldin ham mavjud bo'lgan.
Mizo'giniyaning sabablari
Ba'zi olimlar mizo'giniya patriarxal jamiyat tuzilishi bilan bir vaqtda paydo bo'lgan deb taxmin qiladilar. Bu taxminan 12 000 yil oldin, odamlar ov va terimchilikdan dehqonchilikka o'ta boshlagan paytda sodir bo'lgan. Bu davr ijtimoiy dinamikani tubdan o'zgartirdi.Ovchi va terimchilar jamoalarida erkaklar va ayollar taxminan teng edilar, chunki ular oziq-ovqat olishda teng hissa qo'shganlar. Ayollar ov qilmas edilar, lekin ular bolalari bilan birga yegulik o'simliklar va yovvoyi asal yig'ib, odamlarning asosiy oziqlanish manbaini tashkil etganlar.
Bu ham erkaklar, ham ayollarga ma'lum darajada erkinlik bergan. Masalan, ular o'z oilasi bilan yashash yoki boshqasiga ko'chib o'tish erkinligiga ega bo'lganlar – ularga yaxshiroq munosabatda bo'lgan joyni tanlaganlar.
Lekin dehqonchilikka o'tish bilan erkaklarning roli ortdi. Jismoniy kuchi va chidamliligi tufayli ular ayollarga qaraganda qimmatliroq ishchilar bo'lib qolishdi va oilalari ularni ko'chib ketishga qarshi bo'lishdi. Natijada, faqat ayollar o'z oilalarini tark etib, farzand ko'rish uchun boshqa oilaga borishni boshladilar. Ular o'z hamkorlarining oilasi uchun begona bo'lgan, shuning uchun hech kim ularning manfaatlarini himoya qilish uchun ko'p harakat qilmagan. Bu ayollarning holatini yomonlashtirdi va ularni tanlash huquqidan mahrum qildi.
Dehqonchilik, shuningdek, xususiy mulkning paydo bo'lishiga olib kelgan – er, chorva, ish qurollari. Ular faqat erkaklar orqali meros qilingan. Shunday qilib, patriarxat shakllandi – erkaklar avvalambor boshliq deb hisoblanadigan, ayollar esa ikkinchi darajali bo'lgan ijtimoiy tuzilish tizimi. Ko'pchilik olimlar fikricha, aynan patriarxal jamiyatning mavjudligi mizo'giniyaning asosiy sababi hisoblanadi.
Zamonaviy jamiyatda mizo'giniya
Zamonaviy jamiyatda mizo'giniya normal holat deb hisoblanadi va odam uni tug'ilganidan boshlab qabul qila boshlaydi. Muayyan darajada ayollarga nisbatan oldindan shakllangan fikrlar har bir kimsaga xosdir. Ularning shakllanishiga quyidagi omillar ta'sir qiladi:Tarbiya. Agar kishi ayollar doimiy ravishda haqoratga uchraydigan, ularga xizmat ko'rsatish xodimi sifatida qaraladigan va ularning fikri e'tiborga olinmaydigan oilada o'ssa, u bu xulq-atvorni qabul qilishi va gender rollari haqidagi tegishli tushunchalarni o'zlashtirishi ehtimoli yuqori.
Hayotiy tajriba. Agar bola o'sib ulg'aygan muhit, uning do'stlari, sinfdoshlari va blogerlar mizo'giniyaga ega bo'lsa, u bu fikrlarni osongina qabul qilishi mumkin, hatto uning ota-onasi bunday fikrga ega bo'lmasa ham.
Madaniyat. Agar odam bolaligida sevgan filmlar, teleseriallar, kitoblar mizo'giniyaga asoslangan bo'lsa, bu stereotiplar kattalar hayotida ham normal bo'lib tuyuladi.
Mizo'giniyaning belgilari va misollari
Ba'zi mizo'giniyalar ayollarga nisbatan nafratini yashirmaydi. Boshqalari esa buni yashirishga yoki hatto buni anglamaslikka harakat qiladi.Mizo'giniyaning tipik ko'rinishlari:
- Ayollarga nisbatan nafratni ochiq ifodalash.
- Tegajog'lik qilish, odobsiz hazillar va nomaqbul maqtovlar.
- Ishda, ta'limda, siyosatda va boshqa sohalarda ayollarni kamsitish. Qobiliyatlari, malakasi, ta'lim darajasidan qat'i nazar, erkaklarga nisbatan ustun qarash.
- An'anaviy gender rollariga bo'lgan e'tiqod.
- Ayollarning g'amxo'rligi, oila uchun o'z vaqtini va kuchini sarflashi tabiiy deb qabul qilinadi va buning uchun minnatdorchilik bildirilmaydi.
- Ayollarning gaplarini e'tiborsiz qoldirish, ularni to'xtatish yoki ular bilan bir vaqtda gaplashish.
- Ayollar tomonidan aytilgan g'oyalarni obyektiv tahlil qilmasdan rad etish.
- Ayollar aqlan yoki emotsional barqarorlik jihatidan erkaklarga qaraganda pastroq deb hisoblash va ba'zi faoliyat turlarini bajara olmasliklariga ishonish.
- Ayollarni uy ishlarigina qilishga yaroqli mavjudotlar sifatida stereotipik qabul qilish.
- Zo'rlangan ayollarni zo'rlanishda ayblash va zo'ravonlarni oqlash.
Mizo'giniyaning jamiyatga ta'siri
Tadqiqotchilar mizo'giniya jamiyatda uzoq vaqt davomida mavjud bo'lgan holatni saqlab qolish vositasi ekanligini ta'kidlaydilar. Oddiy qilib aytganda, mizo'giniya – patriarxal jamiyatning asoslaridan biri. Insoniyat ming yillar davomida ushbu me'yorlardan voz kechish qiyin kechadi: ular bizning madaniyatimiz va dunyoqarashimizning tabiiy qismiga aylangan. Shuning uchun biz patriarxatni tabiiy va to'g'ri deb qabul qilamiz. Lekin bu bilan kurashish juda muhim, chunki patriarxat jahon jamiyatining yarmini cheklab, insoniyatning rivojlanishini sekinlashtiradi.Mizo'giniya bilan kurashish
Mizo'giniya bilan yolg'iz kurashish imkonsiz. Lekin siz uni ozgina bo'lsa ham bartaraf etishingiz mumkin.Mizo'giniyaning namoyon bo'lishini e'tiborsiz qoldirmang. U bilan to'qnash kelganda, norozilikni ifoda etishdan tortinmang. Masalan, bunday xatti-harakatlar qabul qilinmasligini va siz bunday xatti-harakatlarni o'zingiz yoki atrofingizdagi ayollarga nisbatan toqat qilmasligingizni ayting.
Ma'lumot bering. Agar kimdir mizo'giniya fikrini aytib yoki biron bir xatti-harakat bilan ifodalasa va nima noto'g'ri ekanini tushunmasa, unga tushuntirishga harakat qiling.
Yordam so'rang. Agar doimiy ravishda sheriklaringiz tomonidan nomunosib hazillar yoki mizo'giniya hujumlariga duch kelsangiz, kadrlar bo'limi yoki rahbar bilan bu haqda gaplashishga harakat qiling.
Chegaralarni belgilang. Agar siz mizo'giniya ustidan ta'sir o'tkaza olmasligingizni tushunsangiz, u bilan muloqotni imkon qadar kamaytiring. Bu sizning stress darajangizni kamaytiradi.
Ichki mizo'giniya bilan ishlang. Ichki mizo'giniya fikrlarida hech qanday yaxshilik yo'q. Lekin sizda bu fikrlarning borligi uchun aybdor emassiz: siz ularni bolalikda bilmasdan o'zlashtirgan bo'lishingiz mumkin. Kattalar bo'lib, ularni tuzatishingiz mumkin.
O'zingizga g'amxo'rlik qiling. Mizo'giniya bilan to'ldirilgan jamiyatda yashash ayollar uchun katta stressni keltirib chiqaradi. Shuning uchun stressni kamaytirish amaliyotlarini o'zlashtirish juda muhimdir. Eng oddiylari: sport bilan shug'ullanish, to'laqonli uyqu, sayr qilish, chuqur nafas olish.
