Депрессия нима ва уни қандай таниб олиш мумкин?

Тасаввур қилинг, бир куни эрталаб уйғониб, ойнадаги аксингиз гўё ўз ҳаётига эга, лекин у ҳаёт сирли ва, афсуски, унчалик ёқимли эмас.
Депрессия — бу шунчаки вақтинчалик ёмон кайфият ёки узоқ кундан кейинги чарчоқ эмас. Бу чуқур бефарқлик ҳисси, у ҳаётдан қувонч олишни тўсади.

Бу жиддий руҳий бузилиш бўлиб, дунёнинг миллионлаб одамларига таъсир қилади. У нафақат эмоционал ҳолатга, балки жисмоний саломатликка, ижтимоий фаолликка ва умумий ҳаёт сифатига ҳам салбий таъсир қилади.

Ушбу мақолада депрессиянинг моҳияти, сабаблари, аломатлари ва уни қандай таниб олиш ҳақида маълумот берамиз.

Депрессия нима?​

Депрессия — бу чуқур кайфиятсизлик, ҳаётга қизиқиш йўқолиши, тез чарчаш ва умидсизлик ҳисси билан тавсифланадиган ҳолатдир.
Бу шунчаки ёмон кайфият ёки вақтинчалик муаммолар эмас. Депрессия бир неча ой ёки йиллар давом этиши мумкин. Унинг давоси кўпинча мутахассисларнинг ёрдами ва тиббий аралашувни талаб қилади.

Депрессиянинг турлари қуйидагиларни ўз ичига олади:

• катта ёки клиник депрессия;
• туғруқдан кейинги депрессия;
• атипик депрессия;
• қайталанувчи депрессия;
• дистимия.

Депрессиянинг сабаблари​

1. Генетик мойиллик: Агар оилангизда депрессия ҳолатлари бўлган бўлса, бу касалликнинг пайдо бўлиш хавфи юқори бўлади.
2. Биохимик омиллар: Серотонин ва дофамин каби нейромедиаторлар ишлашининг бузилиши депрессияга олиб келиши мумкин.
3. Руҳий омиллар: Салбий фикрлар, травматик тажрибалар ёки паст ўз-ўзини баҳолаш депрессия ривожланишига сабаб бўлиши мумкин.
4. Ижтимоий омиллар:
   
   • Яккалик, молиявий муаммолар ёки яқин инсонни йўқотиш каби травматик ҳодисалар.
5. Касалликлар:
   
   • Қалқонсимон без касалликлари, сурункали хасталиклар ёки айрим дори воситалари депрессияни келтириб чиқариши мумкин.

Депрессиянинг аломатлари​

Депрессияни аниқлаш қийин бўлиши мумкин, чунки унинг аломатлари ҳар бир одамда турлича намоён бўлади. Асосий белгилари қуйидагилар:

1. Доимий ғамгинлик:
   
   • Узоқ муддатли қайғу ва ғамгинлик ҳисси.
2. Қизиқиш йўқолиши:
   
   • Илгари қувонч келтирган машғулотлардан завқланмаслик.
3. Иштаҳа ўзгариши:
   
   • Иштаҳанинг ортиши ёки пасайиши, бу вазн ўзгаришига олиб келади.
4. Уйқу муаммолари:
   
   • Бессоница ёки ортиқча уйқу.
5. Чарчоқ:
   
   • Доимий чарчоқ ва энергиянинг етишмаслиги.
6. Айбдорлик ёки ўзини кераксиз ҳис қилиш:
   
   • Ўзини ёмон ҳис қилиш ёки атрофдагиларга фойдасиз деб ҳисоблаш.
7. Концентрацияда қийинчилик:
   
   • Фикрларни жамлай олмаслик, қарор қабул қилишда қийинчилик.
8. Жисмоний аломатлар:
   
   • Бош оғриғи, ошқозон-ичак муаммолари каби жисмоний дардлар.
9. Ўлим ҳақида фикрлаш:
   
   • Ўз жонига қасд қилиш ҳақида фикрлаш. Бу жиддий белги бўлиб, шошилинч ёрдамни талаб қилади.

Депрессияни қандай таниб олиш мумкин?​

1. Аломатлар давомийлиги:
   
   • Агар белгилар икки ҳафтадан ортиқ давом этса ва кундалик ҳаётга таъсир қилса, бу депрессия бўлиши мумкин.
2. Ҳозирги ҳолатни кузатиш:
   
   • Агар ҳаётга қизиқиш йўқолган бўлса ва салбий фикрлар ҳукмрон бўлса, депрессия эҳтимоли катта.
3. Яқинлар билан мулоқот:
   
   • Ўз ҳолатингизни яқинлар билан муҳокама қилинг. Улар сизга фойдали фикр бера олиши мумкин.
4. Мутахассисга мурожаат қилиш:
   
   • Агар депрессия борлигини сезсангиз, психолог ёки психиатрга мурожаат қилиш муҳим.

Нима қилиш керак?​

1. Мутахассисга мурожаат қилинг:
   
   • Психотерапевт, психолог ёки психиатр ёрдам бера олади.
2. Ҳис-туйғуларингизни айтинг:
   
   • Яқинлар ёки мутахассис билан ўз ҳис-туйғуларингизни бўлишинг.
3. Ҳаёт тарзини ўзгартиринг:
   
   • Жисмоний фаолият, тўғри овқатланиш ва етарли уйқу аҳволингизни яхшилайди.
4. Дори воситалари:
   
   • Зарур ҳолларда антидепрессантлар қўлланилиши мумкин. Буни шифокор билан маслаҳатлашинг.
5. Бошқаларга ёрдам беринг:
   
   • Яқинларингиздаги инсонларга ёрдам бериш уларга руҳий ёрдам беради.

Хулоса​

Депрессия — бу жиддий касаллик бўлиб, уни эътиборсиз қолдириш мумкин эмас. Агар сиз ёки яқинларингизда унинг аломатлари мавжуд бўлса, ёрдам сўрашдан қўрқманг. Мутахассислар ёрдами ва яқинлар қўллаб-қувватлови билан ҳолатни яхшилаш мумкин. Ҳар доим ёрдам олиш имкони борлигини эсда тутинг!

 

[Nigora]

Ҳа, сиз айтганингиздек, депрессия жиддий руҳий бузилиш бўлиб, уни вақтида таниб олиш ва тўғри чора-тадбирлар кўриш жуда муҳимдир. Когнитивно-поведенческая терапия (КПТ) депрессияни даволашда самарали усуллардан бири бўлиб, у инсоннинг салбий фикрлари ва одатларини ўзгартиришга қаратилган. Бир нечта КПТ техникаси депрессияга қарши курашда қўлланилади:

1. Когнитив қайта ишлаш: Мақсад инсоннинг салбий фикрларини аниқлаш ва уларни реалистик ҳамда ижобий фикрлар билан алмаштириш.

2. Фаолликни ошириш: Инсонни қизиқтирадиган ва қувонч келтирувчи фаолиятлар билан машғул бўлишга ундаш.

3. Проблемаларни ҳал қилиш: Муаммоларни аниқлаш ва уларни самарали усуллар билан ҳал қилиш.

4. Соҳавий ёрдам: Мутахассислар билан доимий мулоқот қилиш ҳам аҳволни яхшилаши мумкин.

Ушбу ёрдамчи усуллардан фойдаланиш учун мутахассис ёрдамида ишлаш яхши натижалар беради. Агар сиз ёки яқинларингизда депрессия аломатлари кузатилса, мутахассисга мурожаат қилишни тавсия этаман. Улар ёрдамида ҳаёт сифати яхшиланиши мумкин.