Ushbu maqolada ota-onalar va o‘qituvchilar uchun bolalar bilan muloqot qilish strategiyalari haqida so‘z yuritmoqchiman. Maqsad
– o‘smirlik va poydevor yoshdagi bolalarning o‘z-o‘zini baholashini qo‘llab-quvvatlashdir.
O'zini o'zi baholash nima?
O'zini o'zi baholash – bu insonning o'z imkoniyatlarini tushunishi va bunga muvofiq o'zi va atrofdagilarga talablar qo'yishidir. O'zini o'zi baholash adekvat, ortiqcha, past yoki barqaror bo'lmagan bo'lishi mumkin (muvaffaqiyat yoki muvaffaqiyatsizlikka qarab). Adekvat bo'lmagan o'zini o'zi baholash bilan inson hayotdagi ko'plab vaziyatlarni muvaffaqiyatli yengib o‘tolmaydi.
O‘smirlar bilan muloqotda muhim qadamlar
1. Bog'lanishni saqlash
11 yoshdan boshlab bola hissiy jihatdan ota-onalardan ajralib, ko‘proq muhim tengdoshlariga yo‘naladi. Shuning uchun bolalar bilan aloqani saqlash, ular bilan ishonchli do‘stona munosabatlarni qo‘llab-quvvatlash juda muhimdir. Qanday ahvolda ekanini, kunini qanday o‘tkazganini, nimalar muvaffaqiyatli, nimalar muvaffaqiyatsiz bo‘lgani haqida qiziqib ko‘rish kerak. Shu bilan birga, qanday yordam bera olishimizni so‘rash muhimdir.
2. Shartsiz sevgi
Farzandingizni shunchaki qanday bo‘lsa, shundayligicha seving. Uning xatolari, yaxshi yoki yomon xatti-harakatlari, muvaffaqiyati yoki muvaffaqiyatsizligi sizning sevgingizga ta'sir qilmasligi kerak. Xatti-harakatlariga nisbatan munosabatingizni ifoda eting, lekin farzandingizni har qanday holatda seving va qabul qiling.
3. Tashqi ko‘rinishni tanqid qilmaslik
Tashqi ko‘rinishni tanqid qilishdan saqlaning (qabul qilinadigan ifoda usullarini taklif eting), haqorat qilmang, o‘z fikringiz va qoidalaringizni majburan qabul qildirmang. Faqat xavfli harakatlarni taqiqlash kerak, buni tushuntirish kerak. Bolani qiziqtiradigan muhim masalalarni muhokama qilish uchun vaqt ajrating. Tanqid konstruktiv bo‘lishi kerak, rivojlanish va potentsialni aniqlashga qaratilgan bo‘lishi kerak. Farzandingizni boshqa bolalar bilan taqqoslamang, faqat o‘zining oldingi bosqichlari bilan taqqoslang.
4. Hurmat va mas'uliyat
Farzandingizning fikri va tanlov erkinligini hurmat qiling, lekin xatti-harakatlari va harakatlari uchun mas'uliyat hissini shakllantirishga yordam bering. Uning huquq va majburiyatlarini muhokama qiling, harakatlar erkinligi mas'uliyatni talab qiladi.
5. Ijobiy tasdiqlash imkoniyati
O‘smir ijobiy ma'noda o‘zini tasdiqlashi kerak, masalan, maktab, hobbiylar, sport orqali. Agar bu amalga oshmasa, o‘smir o‘qituvchilar va ota-onalarga qarshi norozilik xatti-harakati orqali o‘zini ko‘rsatishga urinadi, bu esa guruhlarda birlashib, noqonuniy harakatlar qilishiga olib kelishi mumkin. Shuning uchun farzandingiz bilan uning xatti-harakatlarini konstruktiv muhokama qiling va qiziqish doirasi va mashg‘ulotlarini qo‘llab-quvvatlang.
6. Oila bilan birgalikdagi faoliyat
O‘smirlik davrida turli xil tajribalarni birga boshdan kechirish uchun oila bilan birgalikdagi faoliyat va dam olish muhimdir. Ota-ona yoki o‘qituvchi yordamida to‘g‘ri xatti-harakat strategiyasini shakllantirishga yordam beradi.
7. Muvaffaqiyatlarni rag'batlantirish
Muvaffaqiyatlarni rag‘batlantirish va ularni e'tirof etish zarur. Bolani muvaffaqiyatsizliklari uchun rad qilmang, xatolar - bu o‘rganish va hayotiy tajriba olish usuli ekanligini tushuntiring. Bu muvaffaqiyatlar va muvaffaqiyatsizliklarga to‘g‘ri munosabatni shakllantiradi va ijobiy fikrlashni rivojlantiradi.
8. O‘smirni tinglash va qo‘llab-quvvatlash
O‘smirning savollari bilan kelganida uni tinglang va qo‘llab-quvvatlang. Uni quchoqlang va hissiy jihatdan e'tibor qarating. Farzandingizga o‘z kuchli tomonlarini ko‘rishga yordam bering, ularga tayanishni o‘rgating, o‘z fikriga va tajribasiga ishonishni o‘rgating. Shu tariqa o‘z-o‘zini anglash, mustaqillik va kelajakda to‘g‘ri ajralish shakllanadi.
Xulosa
O‘smirlik davrida o‘z-o‘zini baholash hali barqaror emas va ko‘p omillarga bog‘liq, lekin ko‘pincha bolaning hayotida muhim odamlarning bahosi va munosabatiga bog‘liq. Shuning uchun kattalar ushbu oddiy qoidalarga rioya qilishlari kerak, shunda bola o‘z imkoniyatlariga nisbatan adekvat munosabatni shakllantira oladi. Bu esa kelajakda insonning dunyoga va o‘ziga bo‘lgan ijobiy yoki salbiy munosabati, qiyinchiliklarni yengib o‘tish va hayotdagi maqsadlarga erishishiga bog‘liq bo‘ladi.
